Języka a kultura

II stopnia

Logopedia

2

praktyczny

obowiązkowe

Realizowany w sali

„Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury” (Lublin), t. 1-34 (wybrane artykuły).

Grzeczność nasza i obca, red. M. Marcjanik, Warszawa 2005.

„Język a Kultura” (Wrocław), t. 1-29, Wrocław (wybrane artykuły).

Podmiot w języku i kulturze, red. J. Bartmiński, A. Pajdzińska, Lublin 2008. Profilowanie pojęć, red. J. Bartmiński, Lublin 1993. Profilowanie w języku i w tekście, red. J. Bartmiński, R. Tokarski, Lublin 1998. Punkt widzenia w języku i w kulturze, red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, R. Nycz, Lublin 2004. Rejter A., Płeć – język – kultura, Katowice 2013. Relatywizm w języku i kulturze, red. A. Pajdzińska, R. Tokarski, Lublin 2010.

Zaporowski, A., Czy komunikacja międzykulturowa jest możliwa? Strategia kulturoznawcza, Poznań 2006.

A. Godziny kontaktowe: 50 h/ 2 ECTS

Udział w zajęciach: 30h

Udział w zaliczeniu, realizacja projektu w placówce, raportowanie z realizacji projektu, prezentacja wniosków: 20h

B. Praca własna studenta: 25h/ 1 ECTS

Przygotowanie do zajęć: 15h

Przygotowanie do zaliczenia: 10h

przedmiot zapoznaje z ustaleniami, metodami oraz celami współczesnej lingwistyki antropologiczno-kulturowej i międzykulturowej. Pokazuje wielorakie związki między kulturą i językiem, osadzenie języka w kulturze wpisane w gramatykę, znaczenie słów, akty mowy, gatunki, zachowania komunikacyjne (jak grzeczność), a także relacje odwrotne – wpływ języka na kulturę. Zaznajamia z podstawowymi pojęciami językoznawstwa antropologicznego i kulturowego, ujmujących relatywizację fenomenów językowych do kultury, w tym wypracowanych na gruncie polskich badań kulturo- i etnolingwistycznych. Zapoznaje z pojęciem językowego obrazu świata i sposobami jego odtwarzania. Uświadamia językowo-kulturowe zróżnicowanie świata, przygotowując na spotkanie z innością językową i kulturową. Wyposażą w umiejętność samodzielnego pogłębiania wiedzy o przejawach i konsekwencjach kulturowego osadzenia języka.

Zakres tematów:

1. Relacje język – kultura:

• język jako źródło wiedzy o człowieku i świecie oraz główne narzędzie interpretacji i kategoryzacji rzeczywistości,

• kulturowe funkcje języka,

• relatywizm a uniwersalizm językowy.

2. Wybrane kierunki badań relacji język – kultura:

• etnolingwistyka (w tym: lubelska)

• lingwistyka antropologiczna

• lingwistyka kulturowa (w tym wrocławska).

3. Siatka terminologiczno-pojęciowe językoznawstwa antropologiczno-kulturowego:

• językowy obraz świata (JOS),

• stereotyp,

• podmiot i podmiotowość,

• rama doświadczeniowa, kontekst sytuacyjny i kulturowy.

• wartości i wartościowanie,

• punkt widzenia,

• perspektywa oglądu,

• profil i profilowanie,

• definicja kognitywna,

• kategoryzacja.

4. Stereotyp (rozwinięcie):

• autostereotyp i heterostereotyp. Autostereotyp Polaka. Etnocentryzm stereotypu,

• opozycja swój – obcy, uprzedzenia,

• językowo-kulturowe obrazy wybranych elementów rzeczywistości, np. grup etnicznych, regionalnych, mieszkańców miast, płci, mniejszości seksualnych itp.

5. Język a kultury – elementy lingwistyki międzykulturowej:

• kulturowe ukształtowanie systemów gramatycznych,

• kulturowe ukształtowanie pojęć,

• akty i gatunki mowy w różnych językach i kulturach,

• różnice w kategoryzacjach rzeczywistości,

• kulturowe determinacje zachowań komunikacyjnych (w tym modeli grzeczności).

A. Literatura wymagana do ostatecznego zaliczenia zajęć

A1. wykorzystywana podczas zajęć

Anusiewicz J., Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław 1994. Bartmiński J., Językowe podstawy obrazu świata, Lublin 2006 (lub wyd.nast.). Bartmiński J., Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Lublin 2007 (lub wyd. nast.).

Językowy obraz świata, pod red. J. Bartmińskiego, Lublin 1990 (lub wyd. nast.).

Wierzbicka A., Język – umysł – kultura, Warszawa 1999.

Wierzbicka A., Słowa klucze. Różne języki – różne kultury, Warszawa 2013

A2. studiowana samodzielnie przez studenta

Ahearn L. M., Antropologia lingwistyczna. Wprowadzenie, Kraków 2013.

Chruszczewski P. P., Językoznawstwo antropologiczne. Zadania i metody, Wrocław 2011.

Językowa kategoryzacja świata, red. R. Grzegorczykowa, A. Pajdzińska, Lublin 1996.

Lingwistyka kulturowa i międzykulturowa, red. W. Czachur, Warszawa 2017.

Żydek-Bednarczuk, U.: Spotkanie kultur. Komunikacja i edukacja międzykulturowa w glottodydaktyce, Katowice 2015.

1. Wiedza(k_W01).

Student zna i rozumie: wielorakie związki między kulturą i językiem, osadzenie języka w kulturze wpisane w gramatykę, znaczenie słów, akty mowy, gatunki, zachowania komunikacyjne (jak grzeczność), a także relacje odwrotne – wpływ języka na kulturę. Zna podstawowe pojęcia językoznawstwa antropologicznego i kulturowego. Zna pojęcie językowego obrazu świata i sposoby jego odtwarzania. Ma świadomość językowo-kulturowego zróżnicowania świata.

2. Umiejętności (K_U10)

Student jest gotów do: samodzielnego odnajdywania, analizowania, oceniania i użytkowania informacji z zakresu lingwistyki antropologiczno-kulturowej, do wyjaśniania określonych zjawisk językowo-kulturowych w świetle dotychczasowej wiedzy naukowej z zakresu tych subdyscyplin.

3. Kompetencje społeczne (K_K03, K_K05)

Student ma świadomość wartości języka/-ów ojczystego/-ych dla zachowania kultury ojczystej i kultur świata, ma poczucie potrzeby pracy na rzecz tych wartości i poczucie odpowiedzialności za nie, prezentuje otwartą, aprobatywną postawę wobec ludzi różnych języków i kultur, rozumiejąc kulturowe zdeterminowanie języka (i myślenia).

Metody dydaktyczne: wykład konwersatoryjny, dyskusja, praca z lekturą, referat/prezentacja multimedialna

Metody i kryteria oceniania:

A. Formy zaliczenia (weryfikacja efektów uczenia się)

Kolokwium zaliczeniowe (efekty 1,2); Zadania cząstkowe (efekty 1,2, 3).

B. Podstawowe kryteria ustalenia oceny

Ustalenie oceny końcowej na podstawie ocen cząstkowych (40%) i kolokwium zaliczeniowego (60%).