Zaburzenia rozwoju mowy i języka

Zaburzenia mowy. Mowa - teoria - praktyka, red. S. Grabias, wyd. UMCS, Lublin 2001.

Sawa B., Dzieci z zaburzeniami mowy, WSiP, Warszawa 1990.

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta, 1998, Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne, Kraków–Warszawa.

Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. red. J. Pużyński, S. Wciórka, Kraków 2000.

Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition, 1994, American Psychiatric Association, Washington.

Kryteria Diagnostyczne w DSM-5. 2015, Desk Reference, Wrocław. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (fifth edition) – DSM-V, 2013 American Psychiatric Association, Waszyngton.

Wykład:

A. Godziny kontaktowe:25h/ 1 ECTS

Udział w zajęciach: 15h

Udział w konsultacjach: 10h

Zakres tematów:

• Wprowadzenie do logopedii specjalnej, wyjaśnienie podstawowych pojęć z obszaru psychologii rozwojowej i klinicznej. Rozwój mowy na tle ogólnego rozwoju psychomotorycznego; Mowa a procesy poznawcze. Mowa a procesy spostrzeżeniowe. Mowa a procesy wykonawcze. Mowa a procesy emocjonalno-motywacyjne. Patomechanizm zaburzeń rozwoju mowy;

• Rozwój mowy w normie i patologii. Wskaźniki prawidłowego przebiegu rozwoju językowego. Cechy charakterystyczne „mowy dziecięcej”; Odchylenia od normy językowej powstające na różnym tle i z różnych przyczyn;

• Klasyfikacje zaburzeń rozwoju mowy i języka; kryteria podziałów i związana z nimi terminologia. Zaburzenia rozwoju mowy i języka oraz zaburzenia mowy w świetle polskich i międzynarodowych klasyfikacji medycznych ICD-11 i DSM-5;

• Zakłócenia i zaburzenia rozwoju mowy i języka – diagnoza różnicowa. Objawy zaburzeń i zakłóceń w rozwoju mowy. Opóźnienie rozwoju mowy (ORM). Wskaźniki ORM. Istota, objawy i przyczyny samoistnego i niesamoistnego opóźnienia w rozwoju mowy;

• Etiologia zaburzeń rozwoju mowy. Biologiczne i środowiskowe uwarunkowania zaburzeń rozwoju językowego. Czynniki determinujące nabywanie kompetencji lub/i rozwoju sprawności realizacyjnej w różnych okresach rozwojowych dziecka;

Program przedmiotu, obejmuje wiedzę z zakresu logopedii ogólnej i częściowo specjalnej (korekcyjnej i neurologopedii), głównie – teorii zaburzeń rozwoju mowy, która powstała i wykorzystuje dorobek wielu dziedzin, m.in. psychologii klinicznej, rozwojowej, psycholingwistyki, neurobiologii, czy biomedycznych podstaw rozwoju i wychowania. Znajomość terminologii i wiedzy z ich obszaru (na propedeutycznym poziomie) stanowi warunek zrozumienia zagadnień dotyczących rozwoju mowy w normie i patologii, a w przyszłości samodzielne studiowanie poświęconej im literatury.

Celem jest zapoznanie studenta z teorią zaburzeń rozwoju mowy, ich istotą, objawami, etiologią i patogenezą; z międzynarodowymi kategoryzacjami ICD-10, DSM-V i stosowanym w nich nazewnictwem; Student powinien umieć ocenić przebieg rozwoju językowego na tle ogólnego rozwoju psychomotorycznego, dostrzegać zależność i wpływ zaburzeń poszczególnych procesów poznawczych, emocjonalno-motywacyjnych i ruchowych na rozwój mowy. Powinien znać wskaźniki rozwoju prawidłowego, odróżniać zakłócenia od zaburzeń rozwoju mowy i języka oraz znać patomechanizm, patogenezę i biologiczne przyczyny odchyleń od normy rozwojowej. Wiedza ta umożliwia formułowanie wstępnej diagnozy i właściwą ocenę zjawisk logopedycznych: rozróżnianie zjawisk patologicznych (zaburzeń mowy) i rozwojowych (charakterystycznych dla procesu rozwojowego), ocenę poziomu sprawności językowej, wskazywanie postaci i celu terapii w zależności od lokalizacji przyczyn zaburzeń mowy.

A1. wykorzystywana podczas zajęć

Jastrzębowska G., Podstawy teorii i diagnozy logopedycznej, wyd. UO, Opole 1998.

Logopedia – pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, red. T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, wyd. UO, wyd. II, Opole 2003.

Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki, red. T. Gałkowski, E. Szeląg, G. Jastrzębowska, wyd. UO, Opole 2005.

Mackiewicz B., Biologiczno-środowiskowe uwarunkowania rozwoju mowy, Gdańsk 2000.

A2. studiowana samodzielnie przez studenta

Neuropsychologia, neurologopedia i neurolingwistyka, pod red. G. Jastrzbowskiej, A. Kozołuba, wyd UO, Opole 2017.

Kaczmarek B. L. J., Mózgowa organizacja mowy, wyd. UMCS, Lublin 1995.

Człowiek wobec ograniczeń, red. Z. Tarkowski, G. Jastrzębowska, wyd. „Orator”, Lublin 2002.

Wiedza: student zna i rozumie

1. mechanizmy kierujące procesami nadawania i percepcji wypowiedzi słownej; ma wiedzę na temat lokalizacji uszkodzenia układu nerwowego (piętra mechanizmu mowy) i konsekwencji w postaci różnych typów zaburzeń w rozwoju mowy u dzieci i zaburzeń mowy u osób dorosłych (k_W04; L_W01);

2. przebieg rozwoju mowy w normie (w ontogenezie), zna cechy mowy dziecięcej, zjawiska z pogranicza normy rozwojowej i wiekowej; zna pojęcia z zakresu psychologii klinicznej i rozwojowej (k_W01; L_W03);

3. posiada szczegółową wiedzę na temat objawów i cech zakłóceń oraz zaburzeń rozwoju mowy; opóźnienia w rozwoju mowy, opóźnienia w przyswajaniu języka; ma podstawową wiedze na temat etiologii, patomechanizmu i patogenezy zaburzeń w rozwoju mowy (k_W01; L_W04).

Umiejętności: student potrafi

4. analizować i określać biologiczne podstawy mowy i myślenia;

dostrzegać związek rozwoju psychomotorycznego i wpływu różnych funkcji na rozwój mowy i języka (L_U01; L-U03);

5. potrafi właściwie dobierać źródła oraz informacje z nich pochodzące, dokonywać ocenę, przeprowadzać krytyczną analizę i syntezę tych informacji (k_U01);

6. potrafi brać udział w debacie, prezentować i oceniać różne opinie i stanowiska w zakresie tematycznym dotyczącym komunikacji oraz sprawności językowej i dyskutować o nich (k_U07);

7. planować i organizować pracę – indywidualną oraz w zespole (k_U09).

Kompetencje społeczne: student jest gotów do

8. dokształcania się i samodoskonalenia, dokonywania samooceny własnych kompetencji (L_K05; L_K06);

9. zaangażowania na rzecz społeczeństwa, jest gotowy do aktywnego uczestnictwa w różnych gremiach naukowych i instytucjach społecznych działających na rzecz rozwoju i propagowania wiedzy z zakresu logopedii ( L_K06).

A. Formy zaliczenia (weryfikacja efektów uczenia się)

Kolokwium egzaminacyjne (efekty 1-6); Zadania cząstkowe: przygotowanie 2 prezentacji multimedialnych (praca zespołowa), aktywny udział w dyskusji, obecność (efekty 3-9).

B. Podstawowe kryteria ustalenia oceny

Ustalenie oceny końcowej na podstawie ocen cząstkowych (40%) i kolokwium egzaminacyjnego (60%).