Biologia z parazytologią i embriologią

obowiązkowe

Literatura uzupełniająca:

1) Bal, J., red., Biologia molekularna w medycynie. Elementy genetyki klinicznej. PWN, 2011;

2) Boroń-Kaczmarska, A., Wiercińska-Drapało, A. (red.), Choroby zakaźne i pasożytnicze, PZWL, 2017;

3) Connor, M., Ferguson-Smith, M., Podstawy genetyki medycznej. PZWL, 1998;

4) Jorde, L. B., Carey, J. C., Bamshad, M. J. (redakcja polskiej edycji - Kałużewski, B.), Genetyka medyczna., Elsevier Urban & Partner, 2013;

5) Moore, K. L., Persaud, T. V. N, Torchia, M. G. (redakcja polskiej edycji - Zabel, M., Bartel, H.), Embriologia i wady wrodzone. Od zapłodnienia do urodzenia. Elsevier, Urban & Partner, 2013;

6) Morozińska-Gogol, J., Parazytologia medyczna. Kompendium. PZWL, 2016;

7) Węgleński, P., Genetyka molekularna. PWN, 2012.

W zakresie biologii rozwoju:

C1. Poznanie podstaw przekazywania i ekspresji informacji genetycznej, regulacji cyklu komórkowego i różnicowania komórek w aspekcie rozwoju

zarodkowego, udziału czynników środowiskowych i genetycznych w powstawaniu wad rozwojowych.

W zakresie parazytologii lekarskiej:

C2. Poznanie epidemiologii chorób inwazyjnych, biologii pasożytów uczestniczących w etiologii tych schorzeń oraz wprowadzenie w zagadnienia parazytologii klinicznej i diagnostyki.

Wykłady:

W1. Biologia komórki eukariotycznej: 1. Budowa i czynność komórki, wprowadzenie w zagadnienia cytofizjologii; 2. Podstawy przekazu i ekspresji informacji genetycznej, molekularne podstawy rozwoju zarodkowego; 3. Cykl komórkowy, starzenie się i śmierć komórek;

W2. Biologia rozwoju: 1. Gametogeneza, zapłodnienie, bruzdkowanie zarodka; 2. Procesy gastrulacji i neurulacji; 3. Wprowadzenie do embriologii klinicznej;

W3. Parazytologia lekarska: 1. Pierwotniaki (Protozoa); 2. Wprowadzenie w zagadnienia parazytologii klinicznej; 3. Zasady wykrywania i rozpoznawania pasożytów przewodu pokarmowego;

W4. Parazytologia/helmintologia lekarska; robaki płaskie (Platyhelminthes): 1. Przywry digenetyczne (Trematoda: Digenea); 2. Tasiemce (Cestoda); 3. Zasady wykrywania i rozpoznawania pasożytów krwi, chłonki, układu moczowo-płciowego oraz tkanek narządowych;

W5. Parazytologia/helmintologia (2) i akaroentomologia lekarska: 1. Nicienie (Nemathelminthes: Nematoda); 2. Inwazje pasożytów zewnętrznych; udział stawonogów w epidemiologii schorzeń infekcyjnych.

Seminaria:

S1. Wybrane zagadnienia z biologii komórki eukariotycznej; genetyczne podłoże różnicowania płci, wczesne etapy rozwoju zarodkowego; molekularne podstawy rozwoju zarodkowego – wstęp do organogenezy;

S2. Organogeneza, zagadnienia wybrane; udział środowiska w powstawaniu wad rozwojowych – teratogeneza, mutageneza; rozwój zarodkowy człowieka (podsumowanie); diagnostyka prenatalna;

S3. Parazytologia lekarska: Pasożyty przewodu pokarmowego;

S4. Parazytologia lekarska: Pasożyty krwi, chłonki oraz układu moczowo-płciowego;

S5. Parazytologia lekarska: Pasożyty tkanek narządowych; inwazje pasożytów zewnętrznych.

Ćwiczenia:

C1. Komórka eukariotyczna – budowa i funkcje, podziały komórkowe, starzenie się i śmierć komórek; Prelekcja wsparta prezentacją multimedialną: Wprowadzenie w zagadnienia biologii komórki; Część praktyczna: Analiza/dokumentowanie preparatów mikroskopowych:

· Przekrój przez stożek wzrostu korzenia Allium sp, stadia podziału

mitotycznego;

· Przekrój przez szpik kostny czerwony, stadia podziału mitotycznego;

· Przekrój przez główkę pręcika Lilium sp., stadia podziału

mejotycznego;

· Fibroblasty poddane indukowanej apoptozie/preparat referencyjny

(fibroblasty prawidłowe)

C2. Gametogeneza, hormonalna regulacja rozrodu, zapłodnienie, bruzdkowanie zarodka; gastrulacja, różnicowanie pierwotnych narządów osiowych; Prelekcja wsparta prezentacją multimedialną (1): Budowa gonad, gametogeneza, hormonalna regulacja spermatogenezy i żeńskiego cyklu płciowego; początek rozwoju prenatalnego człowieka; Część praktyczna (1): Analiza/dokumentowanie preparatów mikroskopowych:

· Przekrój poprzeczny jądra;

· Plemniki w rozmazie nasienia;

· Przekroje poprzeczne jajnika w folikularnej i lutealnej fazie cyklu

jajnikowego;

· Stadia bruzdkowania zarodka jeżowca.

Prelekcja wsparta prezentacją multimedialną (2): Rozwój zarodka z węzła zarodkowego, różnicowanie mezodermy wewnątrzzarodkowej; powstawanie struny grzbietowej, neurulacja; Część praktyczna (2): Analiza/dokumentowanie preparatów mikroskopowych:

· Przekroje zarodka kurczęcia w różnych etapach rozwoju (12-48 godzin).

C3. Organogeneza; łożysko, błony płodowe, sznur pępowinowy; Prelekcja wsparta prezentacją multimedialną (1): Molekularna regulacja rozwoju wybranych narządów; Część praktyczna (1): Konstruowanie schematów molekularnej regulacji rozwoju/różnicowania wybranych narządów; Prelekcja wsparta prezentacją multimedialną (2): Budowa i czynność błon płodowych, sznura pępowinowego i łożyska, wady w budowie i czynności łożyska; Część praktyczna (2): Analiza/dokumentowanie preparatów mikroskopowych:

· Przekrój poprzeczny sznura pępowinowego człowieka;

· Przekrój poprzeczny łożyska człowieka.

C4. Udział środowiska w powstawaniu wad rozwojowych – teratogeneza, molekularne podłoże mutagenezy; Prelekcja wsparta prezentacją multimedialną: Patomechanizm wad rozwojowych indukowanych czynnikami środowiskowymi; Część praktyczna:

· Rozpoznawanie w preparatach zmutowanych fenotypów Drosophila melanogaster ze wskazaniem ich podłoża genetycznego.

C5. Wstęp do genetyki klinicznej: Analiza kariotypu prawidłowego oraz wybranych zaburzeń w informacji genetycznej (zespołów kariopatycznych);

Prelekcja wsparta prezentacją multimedialną: Prawidłowy kariotyp człowieka i metody jego analizy; Część praktyczna:

· Konstruowanie schematu przygotowania materiału do analizy kariotypu;

· Analiza kariotypu prawidłowego (chromosomy barwione metodą Giemsy, stabilizowane w płytce metafazowej, preparat mikroskopowy);

· Analiza kariotypów nieprawidłowych.

C6. Parazytologia lekarska. 1 Pierwotniaki przewodu pokarmowego; 2. Pierwotniaki krwi, chłonki, układu moczowo-płciowego oraz tkanek

narządowych; Prelekcja wsparta prezentacją multimedialną (1): Diagnostyka różnicowa pierwotniaków przewodu pokarmowego; Część praktyczna (1): Analiza/dokumentowanie preparatów diagnostycznych:

· Giardia lamblia – trofozoit, cysta;

· Chilomastix mesnili – trofozoit, cysta;

· Entamoeba histolytica s. lato – trofozoit, cysta;

· Entamoeba coli – cysta;

· Jodamoeba buetschlii – cysta;

· Balantidium coli – trofozoit, cysta.

Prelekcja wsparta prezentacją multimedialną (2): Diagnostyka różnicowa pierwotniaków krwi, chłonki, układu moczowo-płciowego oraz tkanek

narządowych; Część praktyczna (2): Analiza/dokumentowanie preparatów diagnostycznych:

· Trichomonas vaginalis – trofozoit;

· Trypanosoma brucei gambiense - forma trypomastigota;

· Leishmania sp. – formy amastigota, promastigota;

· Plasmodium spp. – śródkrwinkowe stadia rozwojowe;

· Naegleria fowleri – trofozoit;

· Acanthamoeba sp. – trofozoit, cysta;

· Toxoplasma gondii – trofozoit, cysta.

C7. Parazytologia lekarska 3. Przywry digenetyczne; Prelekcja wsparta prezentacją multimedialną: Diagnostyka różnicowa przywr digenetycznych;

Część praktyczna: Analiza/dokumentowanie preparatów diagnostycznych:

· Fasciola hepatica – jajo;

· Dicrocoelium dendriticum – jajo;

· Opisthorchis sp. – jajo;

· Heterophyes heterophyes – jajo;

· Paragonimus westermani – jajo;

· Schistosoma spp. – jaja.

C8. Parazytologia lekarska. 4. Tasiemce; Prelekcja wsparta prezentacją multimedialną: Diagnostyka różnicowa tasiemców; Część praktyczna: Analiza/dokumentowanie preparatów diagnostycznych:

· Diphyllobothrium latum – skoleks, proglotyd maciczny, jajo,

· Taenia sp. – jajo;

· Taenia saginata – skoleks, proglotyd maciczny;

· Taenia solium – jak wyżej;

· Dipylidium caninum – skoleks, progoltyd maciczny, pakiet jaj;

· Hymenolepis nana – jajo;

· Hymenolepis diminuta – jajo;

· Echinococcus granulosus s. lato – protoskoleks.

C9. Parazytologia lekarska. 5. Nicienie przewodu pokarmowego; 6. Nicienie krwi, chłonki oraz tkanek narządowych; Prelekcja wsparta prezentacją multimedialną (1): Diagnostyka różnicowa nicieni przewodu pokarmowego; Część praktyczna (1): Analiza/dokumentowanie preparatów

diagnostycznych:

· Enterobius vermicularis – samica, jajo;

· Ascaris lumbricoides – jaja zapłodnione, niezapłodnione;

· Ancylostoma duodenale/Necator americanus – jajo, larwy rabdito- i filariopodobna;

· Strongyloides stercoralis – larwy rabdito- i filariopodobna;

· Trichuris trichiura – osobniki dorosłe, jajo.

Prelekcja wsparta prezentacją multimedialną (2): Diagnostyka różnicowa nicieni krwi, chłonki oraz tkanek narządowych; Część praktyczna (2): Analiza/dokumentowanie preparatów diagnostycznych:

· Wuchereria bancrofti – mikrofilaria;

· Brugia malayi – mikrofilaria;

· Loa loa – mikrofilaria;

· Onchocerca volvulus – mikrofilaria;

· Trichinella spiralis s.lato – larwa;

· Toxocara sp. – larwa (w przekrojach wybranych narządów).

C10. Parazytologia lekarska: 7. Roztocze (Arthropoda: Acari); 8. Owady (Arthropoda: Insecta); Prelekcja wsparta prezentacją multimedialną (1): Znaczenie medyczne roztoczy; Część praktyczna (1): Analiza/dokumentowanie preparatów mikroskopowych:

· Ixodes ricinus – larwa, nimfa;

· Dermacentor reticulatus – larwa, osobnik dorosły;

· Rhipicephalus sanguineus – osobnik dorosły;

· Argas reflexus – larwa, osobnik dorosły;

· Dermanyssus gallinae – osobnik dorosły;

· Ornithinyssus bacoti – osobnik dorosły;

· Neotrombicula autumnalis – larwa;

· Sarcoptes scabiei – samica.

Prelekcja wsparta prezentacją multimedialną (2): Znaczenie medyczne owadów; Część praktyczna (2): Analiza/dokumentowanie preparatów

mikroskopowych:

· Pediculus humanus – osobnik dorosły, jajo;

· Pthirus pubis – osobnik dorosły;

· Cimex lectularius – osobnik dorosły;

· Culex pipiens – samica;

· Anopheles maculipennis – samica;

· Aedes sp. – samica;

· Pulex irritans – osobnik dorosły;

· Xenopsylla cheopis – osobnik dorosły;

· Ctenocephalides canis – osobnik dorosły.

Literatura podstawowa:

1) Bartel, H., Embriologia. PZWL, 2015;

2) Błaszkowska, J., Ferenc, T., Kurnatowski, P. (red.) Zarys parazytologii medycznej, Urban & Partner, 2017;

3) Alberts, B., Bray, D., Hopkin, K., Johnson, A, Lewis, J., Raff, M., Roberts, K., Walter, P., Podstawy biologii komórki. PWN, 2016;

4) Sadler, T. W., Langman Embriologia, Urban & Partner, 2017,

Kierunkowe efekty kształcenia:

Wiedza:

AW1 - absolwent zna mianownictwo embriologiczne w języku polskim i angielskim;

AW4 – zna podstawowe struktury komórkowe i ich specjalizacje funkcjonalne;

AW6 – zna stadia rozwoju zarodka ludzkiego, budowę i czynność błon płodowych i łożyska oraz etapy rozwoju poszczególnych narządów;

BW12 – zna modyfikacje potranslacyjne i funkcjonalne białka oraz ich znaczenie;

BW13 – zna funkcje nukleotydów w komórce, struktury II- i III-rzędową DNA i RNA oraz strukturę chromatyny;

BW14 – zna funkcje genomu, transkryptomu i proteomu człowieka, opisuje procesy replikacji, naprawy i rekombinacji DNA, transkrypcji i translacji oraz degradacji DNA, RNA i białek, zna koncepcje regulacji ekspresji genów;

BW22 – zna procesy takie jak: cykl komórkowy, proliferacja, różnicowanie i starzenie się komórek, apoptoza i nekroza, oraz ich znaczenie dla funkcjonowania organizmu;

BW27 – zna przebieg i regulację funkcji rozrodczych u kobiet i mężczyzn;

CW3 – opisuje prawidłowy kariotyp człowieka oraz różne typy determinacji płci;

CW4 – opisuje budowę chromosomów oraz molekularne podłoże mutagenezy;

CW7 – opisuje aberracje autosomów i heterochromosomów będące przyczyną chorób, w tym nowotworów;

CW13 – zna epidemiologię zakażeń pasożytami, z uwzględnieniem geograficznego zasięgu ich występowania;

CW15 – zna inwazyjne dla człowieka formy lub stadia rozwojowe wybranych pasożytniczych pierwotniaków, helmintów i stawonogów, z uwzględnieniem geograficznego zasięgu ich występowania;

CW16 – omawia zasadę funkcjonowania układu pasożyt-żywiciel oraz zna podstawowe objawy chorobowe wywoływane przez pasożyty;

CW18 – zna i rozumie podstawy diagnostyki parazytologicznej;

Umiejętności:

AU1 – obsługuje mikroskop świetlny, także w zakresie korzystania z immersji;

AU5 – posługuje się w mowie i piśmie mianownictwem embriologicznym;

CU2 – identyfikuje wskazania do wykonania badań prenatalnych;

CU7 – rozpoznaje najczęściej spotykane pasożyty człowieka na podstawie ich budowy, cykli życiowych oraz objawów chorobowych;

CU10 – interpretuje wyniki badań mikrobiologicznych (parazytologicznych);

Kompetencje społeczne:

KK4 - posiada świadomość własnych ograniczeń i umiejętność stałego dokształcania się;

KK8 - przestrzega praw autorskich i praw podmiotu badań naukowych.

Przedmiotowe efekty kształcenia:

EK-1: zna i rozumie regulację cyklu komórkowego oraz przekazywania i ekspresji informacji genetycznej;

EK-2: zna mechanizmy gametogenezy i regulacji czynności gonad oraz mechanizmy zapłodnienia; zna i rozumie mechanizmy regulacji rozwoju zarodka ludzkiego;

EK-3: rozumie wpływ środowiska na rozwój zarodkowy człowieka, w tym udziałczynników środowiskowych/genetycznych w powstawaniu wad rozwojowych;

EK-4: potrafi rozpoznawać formy rozwojowe pasożytów w preparatach oraz rozwiązywać problemy diagnostyczne, potrafi wiązać fakty z wywiadu lekarskiego ze znajomością biologii pasożytów i obrazem klinicznym schorzenia.

Metody weryfikacji efektów kształcenia i kryteria oceny:

Zaliczanie seminariów z biologii rozwoju odbywa się: 1) w formie pisemnej lub ustnej w czasie trwania zajęć, 2) na podstawie poprawnego przygotowania i przedstawienia zadanego tematu (prezentacji naukowej) oraz jego aktywnej dyskusji. Warunkiem uzyskania zaliczenia seminariów z parazytologii lekarskiej jest zaliczenie testów praktycznych, polegających na rozpoznaniu formy dyspersyjnej lub dojrzałej pasożyta w preparacie diagnostycznym lub wskazanie prawdopodobnej etiologii powodowanej przez niego zmiany chorobowej (preparaty anatomopatologiczne, obrazy sekcyjne, zmiany obrazowane metodami rezonansu magnetycznego, tomografii komputerowej, lub rentgenografii). Ćwiczenia praktyczne zaliczane są na podstawie poprawnego wykonania wymaganej dokumentacji zadań, w tym rysunków, opisów, wniosków, czy podsumowań. Na początku każdego ćwiczenia laboratoryjnego zostanie przeprowadzony sprawdzian wejściowy z podanych wcześniej zagadnień, których znajomość jest niezbędna dla efektywnego kształcenia. Sprawdzian wejściowy nie podlega poprawie. Każdy cykl tematyczny zajęć kończy się kolokwium zaliczeniowym w formie pisemnej (test wielokrotnego wyboru, WW1). Do kolokwium w I terminie przystępują studenci, którzy uzyskali średnią arytmetyczną co najmniej 60% ze sprawdzianów wejściowych objętych tematem kolokwium. Ocena z kolokwium podlega poprawie. Przykładowe pytania testów pisemnych/zadań testu praktycznego udostępniane są studentom na pierwszych zajęciach. Cykl kształcenia zamyka egzamin końcowy w formie pisemnej (test wielokrotnego wyboru, WW1), który obejmuje całość materiału. Egzamin podlega poprawie zgodnie z Regulaminem Studiów.

Sposoby i kryteria weryfikacji i oceny uzyskania przez studentów założonych efektów kształcenia:

EK-1-3 – zaliczenie pisemne w formie testu po zakończeniu I bloku tematycznego (Biologia rozwoju; warunkiem zaliczenia testu jest uzyskanie co najmniej oceny dostatecznej z zakresu pytań odniesionych do każdego efektu nauczania; ocena testu jest średnią ważoną ocen z pytań odniesionych do każdego efektu kształcenia); egzamin końcowy; EK-4 – zaliczenie pisemne w formie testu po zakończeniu II bloku tematycznego (Parazytologia lekarska); testy praktyczne, egzamin końcowy.

Zasady dopuszczenia do zaliczenia przedmiotu:

Do I terminu egzaminu końcowego dopuszczani są studenci, którzy uzyskali co najmniej ocenę dostateczną z każdego z wymaganych kolokwiów oraz zaliczyli wszystkie seminaria i część praktyczną ćwiczeń laboratoryjnych (na podstawie raportów zawartych w dzienniku laboratoryjnym). Studenci, którzy nie spełniają tego kryterium przystępują do egzaminu w II terminie po uprzednim uzyskaniu zaliczenia kolokwiów, z których uzyskali ocenę niedostateczną i/lub ćwiczeń laboratoryjnych, z których raport nie został zaakceptowany.

Forma i warunki zaliczenia przedmiotu:

Kurs zaliczany jest na podstawie testu wielokrotnego wyboru (WW1). Kryteria oceny efektów przedmiotowych/kształcenia w zakresie kolokwiów oraz egzaminu końcowego:

- niedostateczny – ndst (2) – do 59% poprawnych odpowiedzi;

- dostateczny – dst (3) – 60 do 69% poprawnych odpowiedzi;

- dostateczny plus – dst+ (3,5) – 70 do 74% poprawnych odpowiedzi;

- dobry – db (4) – 75% do 84% poprawnych odpowiedzi;

- dobry plus – db+ (4,5) – 85 do 89% poprawnych odpowiedzi;

- bardzo dobry – bdb (5) – 90% - 100% poprawnych odpowiedzi.

Warunkiem zaliczenia testu egzaminu końcowego jest uzyskanie co najmniej oceny dostatecznej z pytań odniesionych do każdego efektu kształcenia (EK1-4); ocena końcowa testu jest średnią ważoną ocen z pytań odniesionych do każdego efektu nauczania.

Ocena podsumowująca, wpisywana do indeksu, jest średnią ważoną ze średnich ocen formujących (oceny prezentacji przygotowywanych w ramach pracy własnej i ich dyskusji, oceny aktywności na zajęciach o charakterze konwersatoryjnym, oceny kolokwiów) oraz średniej oceny egzaminu końcowego.