Wartości i normy etyczne w pracy socjalnej

Pracownik socjalny jest osobą, która poprzez różne metody i formy pracy, zmaga się z ludzkimi losami. Celem tej profesjonalnej działalności jest dążenie do zmiany sytuacji uwikłanych w trudy życia klientów. Ma on zapobiegać dysfunkcji poprzez włączanie ludzi do aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym. Jednak, aby było to możliwe musi on traktować swoją pracę jako misję, w której obok niezbędnej wiedzy i umiejętności należy wykazać się określoną postawą moralną. Aspekt postaw moralnych pracownika socjalnego stawiany jest na równi z jego wysokimi kwalifikacjami zawodowymi, bowiem swoja postawą kształtuje on zachowania, poglądy i świadomość społeczną klientów pomocy społecznej. Pracownik socjalny jako podmiot, sprawujący kontrolę nad otoczeniem i samokontrolę nad sobą samym, tworzy w swoim umyśle strukturę sieci poznawczej. Sieć ta stanowi model rzeczywistości i pozwala każde działanie zanalizować i ocenić jako subiektywnie pozytywne lub negatywne. Człowiek jest przedmiotem oddziaływań pracy socjalnej, przy czym jest to człowiek, który wymaga pomocy, albowiem własnymi siłami i możliwościami nie pokona trudnej sytuacji życiowej, w jakiej się znajduje. Jego los zależy zatem, jeśli nie całkowicie, to co najmniej w dużym stopniu od tych, którzy do tego pomagania zostali powołani. Z tak powstającej konfiguracji (z jednej strony ci, którzy pomagają – z drugiej ci, którym pomagają) wynika wprost ranga i znaczenie aspektów etycznych postępowania tych, którzy zawodowo pomagają innym. Główną ideą pracy socjalnej jest poszanowanie godności człowieka i obrony tej godności, prawa człowieka do samostanowienia, dbałość o równość szans.

Takie cechy osobowości pracownika socjalnego jak: pracowitość, obowiązkowość, sumienność, zdyscyplinowanie, rzetelność określają znaczenie etyki tego zawodu. Pracownik socjalny zobowiązany jest działać na rzecz dobra ogólnego, zobowiązany jest zapewnić osobom uprawnionym dostęp do niezbędnych świadczeń i szans życiowych. Etyka zawodowa pracownika socjalnego obejmuje takie zagadnienia jak: odpowiedzialność etyczna pracownika socjalnego wobec klienta, odpowiedzialność etyczna pracownika socjalnego wobec współpracowników, odpowiedzialność etyczna pracownika socjalnego wobec pracodawcy, odpowiedzialność etyczna pracownika socjalnego wobec własnego zawodu, odpowiedzialność etyczna pracownika socjalnego wobec społeczeństw.

Pracownika socjalnego w Polsce obowiązują standardy etyczne określone w Kodeksie Etycznym Pracowników Socjalnych PTPS, które wskazują, że w swojej codziennej pracy powinien on przedkładać dobro jednostki i społeczeństw nad interesy własne. Powinien on przy tym być całkowicie apolityczny i zachowywać się godnie z poszanowaniem godności swoich klientów.

Pracownik socjalny w wypełnianiu swoich obowiązków powinien wykazać się rzetelnością i bezstronnością. Jego działania powinny być jawne i zrozumiałe dla klienta, wolne od podejrzeń o jakakolwiek formę interesowności.

Kodeks Etyczny pracownika socjalnego to nie tylko zbiór nakazów i zakazów, których należy przestrzegać wykonując ten zawód, lecz również przekazanie pewnych wartości, m.in. takich jak: działanie na rzecz dobrobytu społecznego, poprawa warunków bytu osób, rodzin, grup społecznych oraz działania i zaangażowanie na rzecz sprawiedliwości społecznej

Pracownik socjalny bierze odpowiedzialność za drugiego człowieka, a także dokonuje w swojej pracy ciągle wyborów o charakterze etycznym. Najwięcej rozterek i konfliktów wewnętrznych pojawia się w sytuacjach związanych z praktyką bezpośrednią. Jednak stale pozostaje bez odpowiedzi pytanie gdzie jest granica ingerencji pracownika socjalnego w system wartości zwracającego się o pomoc klienta? Liczne dylematy wywołują także problemy wynikające z polityki i programów pomocy społecznej Pomocna w rozwiązaniu tych kwestii ma być wiedza o godności ludzkiej i odpowiedzialności etycznej pracownika socjalnego wobec klienta, współpracowników, pracodawcy i własnego zawodu.

Chyrowicz B., O sytuacjach bez wyjścia w etyce, Kraków 2008.

Dominiak T., Etyka pracownika socjalnego w działaniu: ethos i profesjonalizm, „Praca Socjalna” 2005, nr 1.

Dubois B., Miley K. (red.): Praca socjalna, zawód, który dodaje sił. T. 1 i 2, Katowice 1999.

Grzybek G., Etyczne podstawy pracy socjalnej, Bielsko-Biała 2007.

Grzybek G., Podstawy pracy socjalnej. Ujęcie antropologiczno-etyczne, Bielsko-Biała 2006.

Kamiński T., Etyka pracownika socjalnego, Częstochowa 2003.

Kantowicz E., Elementy teorii i praktyki socjalnej, Olsztyn 2001.

Olech A., Etos zawodowy pracowników socjalnych. Wartości, normy, dylematy etyczne, Katowice 2006.

Trawkowska D., Portret współczesnego pracownika socjalnego. Studium socjologiczne, Katowice 2006.

Weissbrot-Koziarska A., Poradnictwo socjalne dla rodzin. Podręcznik akademicki, Opole 2012.

Brągiel J., Sikora P., (red.), Praca socjalna-wielość perspektyw. Rodzina-Multikulturowość-Edukacja, Opole 2004.

Brągiel J.,Kurcz A., (red.): Pracownik socjalny. Wybrane aspekty transformacji społecznej, Opole 2002.

Głąbicka K., Polityka społeczna w Unii Europejskiej. Aspekty aksjologiczne i empiryczne, Warszawa 2001.

Krasiejko I.: Metodyka działania asystenta rodziny, Katowice 2010

Marynowicz-Hetka E., (red.): Pedagogika społeczna. Podręcznik Akademicki, Warszawa 2006.

Marzec-Holka K, (red.): Pomoc społeczna. Praca socjalna. Teoria i praktyka. T.I i II, Bydgoszcz 2003, 2004.

Materne J.: Pedagogika socjalna: systematyzacja zagadnień i pojęć, Szczecin 1999

Rybczyńska D, Olszak-Krzyżanowska B. (red.), Aksjologia pracy socjalnej - wybrane zagadnienia. Pracownik socjalny wobec problemów i kwestii społecznych. Katowice 1991.

Wiedza

K_W02 Zna terminologię używaną w pracy socjalnej na poziomie rozszerzonym oraz jej odniesienia do innych dyscyplin humanistycznych i społecznych.

K_W13 Ma uporządkowaną wiedzę dotycząca deontologicznych podstaw pracy socjalnej. Zna zasady i normy etyczne wykonywania zawodu pracownika socjalnego oraz ich źródła krajowe i międzynarodowe.

Umiejętności

K_U01 Potrafi prawidłowo interpretować i wyjaśniać zjawiska społeczne oraz wzajemne relacje między nimi

w obszarze problemów i kwestii społecznych stanowiących przedmiot zainteresowania pracy socjalnej.

K_U17 Potrafi stosować w działaniu zasady pracy socjalnej, wykorzystywać teorię dla planowania i prowadzenia interwencji, działać zgodnie z zasadami etyki zawodowej.

Kompetencje społeczne

K_K08 Właściwie identyfikuje i rozstrzyga dylematy etyczne związane z wykonywaniem zawodu pracownika socjalnego na gruncie kodeksów etyki zarówno krajowych, jak i międzynarodowych.

Metody prowadzenia zajęć:

Dyskusja, pogadanki, metody sytuacyjne, gry dydaktyczne

Forma i warunki zaliczenia:

Wykład – zaliczenie bez oceny

Ćwiczenia - zaliczenie z oceną

30% aktywność na zajęciach, 70 % prezentacja i referat