Psychologia różnic indywidualnych

Studia magisterskie

Psychologia

3

obowiązkowe

Wiedza z zakresu psychobiologii, psychologii ogólnej emocji i motywacji oraz psychologii procesów poznawczych.

1. Asbury, K., Plomin, R. (2015). Geny i edukacja. Wydawnictwo Naukowe PWN.

2. Gulla, B. (2021). Wrażliwość człowieka. Uniwersytet Jagielloński w Krakowie.

3. Matczak A. (1994). Diagnoza intelektu. PAN.

4. Oniszczenko, W. (2008). Genetyka zachowania a osobowość. DOCTRINA Studia Społeczno-Polityczne, 5, s. 137-147.

5. Oniszczenko, W. (2005). Genetyczne podstawy ludzkich zachowań. Przegląd badań w populacji polskiej. GWP.

6. Rogowska, A. (2015). Synaesthesia and individual differences. Cambridge University Press.

7. Rogowska, A., Nowak, P., Kwaśnicka, A. (2021). Healthy Behavior as a Mediator in the Relationship Between Optimism and Life Satisfaction in Health Sciences Students: A Cross-Sectional Study. Psychology Research and Behavior Management, 14, 1877-1888. https://doi.org/10.2147/PRBM.S335187

8. Sullivan, B. (2020). Więcej niż DNA. Wydawnictwo Słowne.

9. Zawadzki, B. (2002). Temperament – geny i środowisko. GWP.

Wykład:

• udział w wykładach 30 h

• przygotowanie do wykładów (studiowanie literatury) 30 h

• przygotowanie do egzaminu 30 h

Konwersatoria:

• udział w zajęciach 30 h

• przygotowanie do konwersatoriów (studiowanie literatury) 30 h

Cele przedmiotu:

- w zakresie wiedzy zapoznanie studenta z wybranymi teoriami temperamentu, cech osobowości oraz zdolności oraz wybranymi metodami ich pomiaru

- w zakresie umiejętności: posiada umiejętność przeprowadzenia diagnozy różnic indywidualnych (określonych cech temperamentu, osobowości, zdolności) wybranym narzędziem badawczym; potrafi wybrać narzędzie, przeprowadzić badanie, obliczyć wyniki i zinterpretować ich znaczenie w świetle wiedzy teoretycznej oraz danych z wywiadu z osobą badaną

- w zakresie kompetencji: wykazuje gotowość w podejmowaniu indywidualnych i zespołowych działań badawczych w zakresie diagnozy różnic indywidualnych; angażuje się we współpracę i potrafi wykazać zaangażowanie w realizowanie takich badań psychologicznych; wykazuje świadomość w zakresie zasad etyki zawodowej w procesie diagnostycznym

Celem ćwiczeń jest omówienie dominujących w psychologii różnic indywidualnych podejść do inteligencji, temperamentu, osobowości, stylów poznawczych, radzenia sobie ze stresem i lęku. Studenci na ćwiczeniach zapoznają się ze współczesnymi metodami badawczymi wykorzystywanymi w badaniu wyżej wymienionych cech oraz uczą się obliczać i interpretować wyniki poznanych kwestionariuszy. Podczas zajęć studenci wezmą udział w debacie “geny czy środowisko” oraz podejmą próbę odpowiedzi na pytanie “dlaczego ludzie różnią się między sobą?”. Wprowadzeniem do dyskusji na temat roli różnych czynników wpływających na poszczególne różnice indywidualne będzie zapoznanie się z metodami badań genetyki zachowania i ćwiczenie wyciągania uprawnionych wniosków z wyników badań w tym obszarze.

TREŚCI PROGRAMOWE:

A. Problematyka wykładu:

1. Wprowadzenie w problematykę Psychologii różnic indywidualnych: podstawowe definicje i kategorie stosowane w psychologii różnic indywidualnych, przedmiot badań, główne czynniki determinujące różnice indywidualne: dziedziczność i środowisko.

2. Zdolności i inteligencja – pojęcie inteligencji; różne podejścia do inteligencji: strukturalne, biologiczne i poznawcze; pomiar inteligencji oraz jej rola adaptacyjna w życiu codziennym, badania nad związkiem inteligencji z różnymi czynnikami (wykształcenie, ubóstwo, patologie, efektywność pracy).

3. Temperament - pojęcie temperamentu, rodzaje teorii temperamentu, kontekst historyczny: typologie starożytnych, typologie temperamentu: konstytucjonalne - Kretschmera, Sheldona, typologia układu nerwowego wg Pawłowa i Neopawłowiści; wybrane teorie temperamentu (Cloninger, Rothbart i Derryberry, Buss i Plomin, Gray, Zuckerman, Thomas i Chess, Strelau, Eliasz), środowiskowe i biologiczne uwarunkowania, stałość - zmienność, metody pomiaru temperamentu.

4. Wybrane koncepcje cechowe osobowości (teoria czynnikowa Cattella; Pięcioczynnikowy Model Osobowości; Biologiczna Teoria PEN Eysencka; temperament a osobowość, pomiar PEN, znaczenie różnic indywidualnych PEN w funkcjonowaniu poznawczym (pamięć robocza, mechanizmy uwagi).

5. Style poznawcze: pojęcie stylu poznawczego, przykłady i omówienie wybranych stylów: zależność vs niezależność od pola, poczucie kontroli, impulsywność – refleksyjność, intuicyjność – racjonalność myślenia, typy umysłu wg Nosala.

B. Problematyka konwersatorium:

1. Obszary zainteresowań różnic indywidualnych i podstawowe kategorie służące do ich opisu (cecha, wymiar, typ, czynnik, styl)

2. Czynniki warunkujące różnice indywidualne, debata „geny czy środowisko”

3. Metody badań w psychologii różnic indywidualnych

4. Inteligencja w ujęciu strukturalnym; pomiar testem Ravena

5. Temperament – koncepcje oparte o dzieci (Thomas i Chess, Rothbart i Derryberry, Buss i Plomin) i dorosłych (Gray, Pawłow, Strelau); pomiar kwestionariuszem FCZ-KT(R)

6. Osobowość w ujęciu cechowym – Wielka Piątka; pomiar kwestionariuszem IPIP

7. Style radzenia sobie ze stresem; pomiar kwestionariuszem CISS

8. Lęk jako stan i jako cecha; pomiar kwestionariuszem STAI

A. Literatura wymagana do ostatecznego zaliczenia zajęć (zdania egzaminu):

1. Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne. Historia – determinanty – zastosowanie. Warszawa: SCHOLAR, SWPS

2. Strelau, J. (2006). Psychologia różnic indywidualnych (wyd 2). Warszawa: WN SCHOLAR

3. Strelau, J. (2001). Psychologia temperamentu. Warszawa: PWN

4. Nęcka, E. (2003). Inteligencja. Geneza - Struktura – Funkcje. Gdańsk: GWP.

5. Strelau, J., Doliński D. (2008). Psychologia różnic indywidualnych. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (rozd. 9, s. 765 -846). Gdańsk: GWP

6. Strelau, J. (2000). Osobowość jako zespół cech. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s. 525-561). Gdańsk: GWP

7. Strelau, J. (2000). Temperament. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s. 684-721). Gdańsk: GWP

8. Nęcka, E. (2000). Inteligencja. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s. 721-761). Gdańsk: GWP

B. Literatura wykorzystywana podczas zajęć:

1. Cyniak-Cieciura, M., Zawadzki, B., Strelau, J. (2016). FCZ-KT(R) Formalna Charakterystyka Zachowania – Kwestionariusz Temperamentu w wersji zrewidowanej. Wydawnictwo PTP.

2. Henszen, I., Sęk, H. (2015). Zdrowie i stres. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 2 (s. 681-734). GWP.

3. Jaworowska, A., Szustrowa, T. (2000). TMS-K - Test Matryc Ravena w Wersji Standard - forma Klasyczna. Wydawnictwo PTP.

4. Nęcka, E. (2003). Inteligencja. Geneza – Struktura – Funkcje. GWP.

5. Nęcka, E. (2015). Inteligencja. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (s. 816-846). GWP.

6. Oniszczenko, W. (2002). Geny i środowisko a zachowanie. PWN.

7. Oniszczenko, W. (2017). Genetyka zachowania: Co wnosi do wiedzy o człowieku? Polskie Forum Psychologiczne, 22(1), s. 5-19.

8. Pisula, W., Oniszczenko, W. (2015). Genetyka zachowania i psychologia ewolucyjna. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (r. 5, s. 303-309, 313-317, 327-330, 333-338). GWP.

9. Plomin, R., DeFries, J. C., McClearn, G. E., McGuffin, P. (2001). Genetyka zachowania. PWN.

10. Sosnowski, T., Wrześniewski, K., Jaworowska, A., Fecenec, D. (2011). STAI - Inwentarz Stanu i Cechy Lęku STAI. Wydawnictwo PTP.

11. Strelau, J. (2001). Psychologia temperamentu. PWN.

12. Strelau, J. (2006). Psychologia różnic indywidualnych. Scholar.

13. Strelau, J. (2015). Osobowość jako zespół cech. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (s. 799-816). GWP.

14. Strelau, J. (2015). Różnice indywidualne. Historia – determinanty – zastosowanie. Scholar.

15. Strelau, J. (2015). Temperament. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (s. 776-799). GWP.

16. Strelau, J., Jaworowska, A. (2020). CISS - Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych. Wydawnictwo PTP.

17. Strelau, J., Zawadzki, B. (2015). Psychologia różnic indywidualnych. W: J. Strelau, D. Doliński (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki (r. 9, s. 765-846). GWP.

18. Zawadzki, B., Strelau, J., Szczepaniak, P., Śliwińska, M. (1998). NEO-FFI - Inwentarz Osobowości NEO-FFI. Wydawnictwo PTP.

Wiedza

w wyniku przeprowadzonych zajęć student:

• Zna definicje inteligencji, temperamentu i osobowości, i potrafi scharakteryzować podstawowe teorie dotyczące tych cech.

• Zna historię powstawania psychologii różnic indywidualnych.

• Zna współczesne teorie i metody pomiaru różnic indywidualnych.

• Tłumaczy znaczenie czynników kształtujących różnice indywidualne.

• Rozumie rolę poszczególnych cech dla funkcjonowania jednostki i społeczeństwa.

Umiejętności

w wyniku przeprowadzonych zajęć student:

• Potrafi wyszukiwać i selekcjonować informacje na temat różnic indywidualnych, metod ich diagnozy i interpretacji.

• Potrafi omówić kontrowersję “geny vs środowisko” oraz przedstawić zgodną z współczesną wiedzą naukową odpowiedź na ten dylemat w oparciu o wyniki badań w obszarze genetyki zachowania.

• Wyszukuje, interpretuje i prezentuje wyniki badań z obszaru psychologii różnic indywidualnych.

• Potrafi korzystać z kwestionariuszy psychologicznych, dokonać diagnozy inteligencji, temperamentu i osobowości, a także zastosować tę wiedzę w celu wskazania predyspozycji zawodowych jednostki

Kompetencje społeczne

w wyniku przeprowadzonych zajęć student:

• Aktywnie posługuje się wiedzą dotyczącą różnic indywidualnych i stosuje tę wiedzę w praktyce.

• Wykazuje świadomość problemów etycznych związanych z wykorzystaniem wiedzy i umiejętności dotyczących poznanych metod diagnozy.

• Wykazuje świadomość poziomu swojej wiedzy a także wciąż nabywanej wiedzy kolektywnej w obszarze determinant różnic indywidualnych.

Sposób zaliczenia:

• Egzamin

• Zaliczenie z oceną

Formy zaliczenia:

1. Wykład: egzamin pisemny

2. Konwersatorium: punkty zbieranie na przestrzeni semestru na podstawie różnych aktywności.

C. Podstawowe kryteria oceny:

1. Wykład:

• egzamin;

• prawo do przystąpienia do egzaminu przysługuje studentom z pozytywną oceną z konwersatoriów.

2. Konwersatoria:

• Obecność obowiązkowa, 2 dopuszczalne nieobecności, dodatkowe nieobecności należy odrobić w ramach konsultacji z osobą prowadzącą konwersatoria (w ciągu 2 tygodni od nieobecności - notatka z opuszczonych zajęć);

• przekroczenie 50% nieobecności uniemożliwia zaliczenie kursu w tym semestrze;

• spóźnienie powyżej 15 minut wiąże się z nieobecnością;

• na ostateczną ocenę składają się:

o w 50% aktywności w trakcie semestru wykonywane podczas zajęć;

o w 50% quizy z wiedzy z odbytych zajęć i literatury.

Ocena końcowa będzie ustalona wg następujących kryteriów:

• Do 50% punktów - ndst

• 51%-60% - dst

• 61%-70% - dst+

• 71%-80% - db

• 81%-90% - db+

• Od 91% - bdb