Biogeografia

obowiązkowe

I stopień

Biologia

V

obowiązkowe

Realizowany w sali
Realizowany w terenie
Realizowany zdalnie

Znajomość podstawowych zagadnień przyrodniczych z zakresu botaniki, zoologii; umiejętność samodzielnego wyszukiwania i korzystania z dostępnych źródeł informacji biologicznej oraz posługiwania się biologiczną literaturą naukową.

P.P. Wtorow, N.N. Drozdow. Biogeografia kontynentów. PWN, Warszawa 1988.

W. Szafer. Ogólna geografia roślin. PWN, Warszawa 1964.

W. Szafer, K. Zarzycki (red.). Szata Roślinna Polski. T. 1-2. PWN, Warszawa 1972.

H. Walter. Strefy roślinności a klimat. PWRiL, Warszawa 1976.

Z. Podbielkowski. Roślinność kuli ziemskiej. WSiP, Warszawa 1975.

Z. Podbielkowski. Państwa roślinne kuli ziemskiej. WSiP, Warszawa 1977.

Z. Podbielkowski. Geografia roślin. WSiP, Warszawa 1991.

A. Godziny kontaktowe: 50h/ 2 ECTS

Udział w zajęciach: 45h

Udział w innych formach kontaktu bezpośredniego*: 5h

B. Praca własna studenta: 25h/ 1 ECTS

Przygotowanie do zajęć: 5h

Przygotowanie pracy semestralnej w formie prezentacji multimedialnej: 10h

Przygotowanie do egzaminu: 10h

Celem przedmiotu jest poznanie i zrozumienie przyczyn przestrzennego rozmieszczenia taksonów i układów ekologicznych wyższego rzędu w przestrzeni geograficznej w przeszłości i obecnie, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu działalności człowieka na kształtowanie biosfery.

Prowadzący: prof. dr hab. Barbara Lis

Termin: V semestr

Formy zajęć

• wykład (W) - 15h

• ćwiczenia terenowe (T) - 15h

• konwersatorium (K)

Sposób realizacji - 15h

• zajęcia w sali dydaktycznej/zajęcia online (MS Teams, platforma e-learningowa Moodle)

• zajęcia w Palmiarni Miejskiej w Gliwicach/warsztaty z sali dydaktycznej i zajęcia w Ogrodzie Zoologicznym w Opolu

Metody dydaktyczne

• wykład z prezentacją multimedialną

• indywidualne prezentacje prac semestralnych studentów (przedstawianych w formie pokazu multimedialnego), dyskusja praca w grupach

• ćwiczenia terenowe/warsztaty

Warunki zaliczenia: wykład - egzamin, konwersatorium - zaliczenie na ocenę, zajęcia terenowe - zaliczenie na ocenę

Opis:

Głównym celem przedmiotu jest poznanie i zrozumienie przyczyn przestrzennego rozmieszczenia taksonów i układów ekologicznych wyższego rzędu w przestrzeni geograficznej w przeszłości i obecnie, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu działalności człowieka na kształtowanie biosfery. Podczas wykładów studenci zapoznają się z przedmiotem, zadaniami i metodami badań biogeograficznych, przy czym uwzględnione zostaną wszystkie kierunki badawcze biogeografii: chorologiczny, historyczny, ekologiczny, kulturowy oraz biogeografia dyspersji. Ponadto studenci zapoznają się z podstawami regionalizacji i zrozumieją naukową wartość badań florystycznych i faunistycznych dostarczających danych do rozważań na temat dynamiki zasięgów gatunków i układów ekologicznych wyższego rzędu oraz nauczą się dostrzegać wpływ czynników środowiskowych na wielkość zasięgu. W czasie konwersatoriów studenci zapoznają się z geografią formacji roślinnych kuli ziemskiej z uwzględnieniem biomów zonalnych i wybranych biomów azonalnych oraz samodzielnie dokonają charakterystyki krain zoogeograficznych, przygotowując i przedstawiając prezentację multimedialną na wylosowany temat. Z kolei zajęcia terenowe pozwolą na zapoznanie studentów z bioróżnorodnością roślin i zwierząt w aspekcie geograficznym, w tym dostarczą możliwości obserwacji wielu ciekawych gatunków egzotycznych.

Zakres tematów:

W: Przedmiot, zadania i historia biogeografii. Metody badań biogeograficznych. Biogeografia chorologiczna: zasięg i jego właściwości. Koncepcje elementów biogeograficznych. Elementy biogeograficzne w faunie i florze Polski. Podstawy regionalizacji. Biogeografia dyspersji: pojęcie dyspersji, sposoby dyspersji, bariery, kolonizacja, podstawy biogeografii wysp, potencjał migracyjny. Biogeografia ekologiczna: wpływ czynników zewnętrznych na rozmieszczenie organizmów na Ziemi. Biogeografia historyczna: wędrówki kontynentów i ich skutki, zmiany klimatu i ewolucja stref roślinności w kredzie i trzeciorzędzie, historyczna rola zlodowaceń plejstoceńskich. Biogeografia kulturowa: warunki klimatyczne w późnym plejstocenie i holocenie, zarys kierunków antropogenicznego przekształcania środowiska, synantropizacja przyrody.

K: Formacje roślinne kuli ziemskiej. Roślinność zonalna i azonalna. Charakterystyka krainy holarktycznej, etiopskiej, orientalnej, neotropikalnej, australijskiej i holantarktycznej. Fauna i flora wybranych dużych wysp np. (Madagaskar, Celebes, Nowa Zelandia).

KT: Zajęcia w Ogrodzie Zoologicznym w Opolu: zwierzęta poszczególnych krain zoogeograficznych i różnych biomów roślinnych. Zajęcia w Palmiarni Miejskiej w Gliwicach: rośliny różnych biomów i poszczególnych państw fitogeograficznych, charakterystyka i pochodzenie roślin uprawnych i użytkowych.

Wykaz literatury

A. Literatura wymagana do ostatecznego zaliczenia zajęć (zdania egzaminu):

A.1. wykorzystywana podczas zajęć

A. S. Kostrowicki. Geografia biosfery. Biogeografia dynamiczna lądów. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.

J. Kornaś, A Medwecka-Kornaś. Geografia roślin. PWN, Warszawa 2002 (1986).

T. Umiński. Zwierzęta i kontynenty. WSiP, Warszawa 1991.

A.2. studiowana samodzielnie przez studenta

jw.

Miklos D.F. Udvardy. Zoogeografia dynamiczna. PWN, Warszawa 1978.

B. Literatura uzupełniająca

P.P. Wtorow, N.N. Drozdow. Biogeografia kontynentów. PWN, Warszawa 1988.

W. Szafer. Ogólna geografia roślin. PWN, Warszawa 1964.

W. Szafer, K. Zarzycki (red.). Szata Roślinna Polski. T. 1-2. PWN, Warszawa 1972.

H. Walter. Strefy roślinności a klimat. PWRiL, Warszawa 1976.

Z. Podbielkowski. Roślinność kuli ziemskiej. WSiP, Warszawa 1975.

Z. Podbielkowski. Państwa roślinne kuli ziemskiej. WSiP, Warszawa 1977.

Z. Podbielkowski. Geografia roślin. WSiP, Warszawa 1991.

Efekty uczenia się (z odniesieniem do efektów kierunkowych):

Wiedza: student zna i rozumie

1. przedstawia źródła zmienności organizmów oraz czasowe i przestrzenne uwarunkowania różnorodności biologicznej (k_W11);

2. zna dzieje życia na Ziemi, opisuje jej miejsce we Wszechświecie i objaśnia ogólne uwarunkowania środowiskowe życia organizmów (k_W12);

3. przedstawia historyczne i współczesne przyczyny zróżnicowania flory i fauny oraz podstawy regionalizacji przyrodniczej Ziemi (k_W13);

4. wyjaśnia podstawowe reguły i opisuje mechanizmy funkcjonowania życia na poziomie populacji, biocenozy i ekosystemu (k_W14);

5. rozpoznaje wybrane typy środowisk (siedlisk) przyrodniczych i charakteryzuje je pod kątem strukturalnym i funkcjonalnym (k_W15).

Umiejętności: student potrafi

6. przeprowadza obserwacje oraz wykonuje w terenie lub laboratorium proste pomiary fizyczne, biologiczne i chemiczne (k_U08) i samodzielnie wyszukuje i korzysta z dostępnych źródeł informacji biologicznej, w tym ze źródeł elektronicznych (k_U05).

Kompetencje społeczne: student jest gotów do

7. wykazuje zainteresowanie podstawowymi zjawiskami i procesami przyrodniczymi, w szczególności biologicznymi, rozumiejąc potrzebę ciągłego kształcenia się (k_K01);

8. przyjmuje krytyczną postawę w stosunku do informacji upowszechnianych w mediach, szczególnie w zakresie nauk przyrodniczych (k_K04).

Formy zaliczenia (weryfikacja efektów uczenia się)

• egzamin: test zaliczeniowy z pytaniami zamkniętymi i otwartymi (efekty: 1, 2, 3, 4, 5, 7)

• konwersatoria: ocenianie ciągłe, kolokwium zaliczeniowe i przedstawienie przygotowanej prezentacji (efekty 1, 2, 3, 4, 5, 6. 7, 8)

• kurs terenowy: obecność i aktywność na zajęciach, ocena wykonania zadań przygotowanych do przeprowadzenia w trakcie zajęć (efekty 1, 2, 3, 6, 7)

B. Podstawowe kryteria ustalenia oceny

• egzamin: uzyskanie na teście 50% + 1 punktów, czyli udzielenie ponad połowę poprawnych odpowiedzi

• K: zaliczenie na ocenę pozytywną wszystkich sprawdzianów teoretycznych i praktycznych, aktywny udział w zajęciach (50%) oraz przygotowanie i przedstawienie pracy semestralnej w formie prezentacji multimedialnej (50%)

• wymagana obecność zajęciach i prawidłowe wykonanie zadań (wypełnienie przygotowanych kart pracy)