Metodologia badań dyscypliny literaturoznawstwo 1 [SD.1.6.Mbd.1] Semestr letni 2022/2023
Wykład, grupa nr 1

I. W kręgu fenomenologii. Kontynuacje:

1. Filozofia literatury Romana Ingardena. Fenomenologia w badaniach literackich. Koncepcje budowy dzieła literackiego. Referencja, rzeczywistość, fikcja. Ontologia dzieła literackiego. Koncepcje języka poetyckiego.

Teksty źródłowe:

1. R. Ingarden, Z teorii dzieła literackiego (fragmenty), [w:] Problemy teorii literatury, wybór H. Markiewicz, Wrocław 1967, seria I.

2. R. Ingarden, O poznawaniu dzieła literackiego, Warszawa 1976.

Opracowania:

1. D. Ulicka, Ingardenowska filozofia literatury, Warszawa 1992.

2. Słownik pojęć filozoficznych Romana Ingardena, red. A.J. Nowak, L. Sosnowski, Kraków 2001.

3. D. Ulicka, Język i doświadczenie. O przedmiocie i metodzie Ingardenowskiej filozofii literatury, „Pamiętnik Literacki” 1986, z. 3, s. 117-141.

4. K. Bartoszyński, Teoria miejsc niedookreślenia na tle Ingardenowskiego systemu filozoficznego, [w:] Wypowiedz literacka a wypowiedź filozoficzna, red. M. Głowiński, J. Sławiński, Wrocław 1982.

2. Krytyka tematyczna. Temat i identyfikacja.

A. Georges Poulet, Krytyka identyfikująca się; Baudelaire [w:] Szkoła genewska w krytyce. Antologia, red. H. Chudak, Warszawa 1998.

B. J.-P.Richard, Poezja i głębia, przeł. i wstępem opatrzył Tomasz Swoboda, Gdańsk 2004 [tu: Baudelaire]

C. Kontynuacje i korespondencje: Nowoczesna filozofia idei Steinera. Filozoficzna krytyka Starobinskyego. Anarchizm metodologiczny, case studies, teoria ANT – Bruno Latour.

George Steiner, Gramatyki tworzenia, tłum. J. Łoziński, Poznań 2004, s. 32-49 [cz. 5 i 6].

Jean Starobinski, Jean Jacques Rousseau. Przejrzystość i przeszkoda, Warszawa 2000 [tu: r. V, podrozdz. Święto].

Bruno Latour, Prolog w formie dialogu pomiędzy studentem i (cokolwiek) sokratycznym Profesorem, przeł. Krzysztof Arbiszewski i inni, „Teksty Drugie”, 2007, nr 1/2, s. 127-143.

II. Hermeneutyka i dekonstrukcjonizm

1. Hermeneutyka Heideggera i Gadamera. Określone koncepcje ontologiczno-metafizyczne, które podejmują problematykę fundamentu bycia człowiekiem (podmiotowość w literaturze). Prymat kategorii prawdy, jako wartości, która determinuje istnienie dzieła sztuki (hermeneutyczne przewartościowanie tradycyjnej estetyki). Heideggerowski model rozumienia dzieła sztuki i koncepcja poezji (die Dichtung). Gadamerowski proces lektury tekstów poetyckich (Hölderlin, George, Celan). Ricoeurowska teoria pisma i jej wpływ na rozumienie tekstów literackich.

Teksty źródłowe:

1. M. Heidegger, W drodze do języka, przeł. J. Mizera, Kraków 2000.

2. H.-G. Gadamer, Poetica. Wybrane eseje, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa 2001.

3. P. Ricoeur, Język, tekst, interpretacja. Wybór pism, przeł. P. Graff i K. Rosner, wybrała i wstępem poprzedziła K. Rosner, Warszawa 1989.

Literatura pomocnicza:

4. M. Heidegger, Budować, mieszkać, myśleć. Eseje wybrane, tłum. K. Michalski i in., red. K. Michalski, Warszawa 1977.

5. M. Heidegger, Źródło dzieła sztuki, przeł. J. Mizera, [w:] tegoż, Drogi lasu, przeł. J. Gierasymiuk, J. Mizera i in., Warszawa 1997, s. 7-51.

6. M. Heidegger, Hölderlin i istota poezji, [w:] Teoria badań literackich za granicą, wybrała, wstępem opatrzyła S. Skwarczyńska, t. 2, cz. 2, Kraków 1981, s. 185 199.

7. M. Heidegger, Przygotowanie do słuchania słowa poezji, przeł. J. Mizera, „Principia” 1998, t. XX, s. 129-141.

9. H.-G. Gadamer, Aktualność piękna. Sztuka jako gra, symbol i święto, przeł. K. Krze¬mieniowa, Warszawa 1993.

11. H.-G. Gadamer, Poezja a interpretacja, „Pamiętnik Literacki” 1977, z. 4.

12. H.-G. Gadamer, Rozum, słowo, dzieje, tłum. M. Łukasiewicz i K. Michalski, wybrał, opracował i wstępem opatrzył K. Michalski, Warszawa 1979.

13. P. Ricoeur, Egzystencja i hermeneutyka, przeł. S. Cichowicz, Warszawa 1975

Opracowania główne:

1. A. Rogalski, Heidegger i Hölderlin, „Poezja” 1975, nr 7/8, s. 109-118.

2. W. Suchocki, W miejscu sumienia. Śladem myśli o sztuce Martina Heideggera, Poznań 1996.

3. C. Woźniak, Martina Heideggera myślenie sztuki, Kraków 1997.

4. W. Rymkiewicz, Ktoś i nikt. Wprowadzenie do lektury Heideggera, Wrocław 2002.

5. P. Dybel, Historyczność procesu kulturowego według hermeneutyki Gadamera, [w:] Kategoria potoczności. Źródła filozoficzne i zastosowania teoretyczne, red. A. Jawłowska, Warszawa 1991.

6. M. Potępa, Hermeneutyka Heideggera a hermeneutyka Gadamera, „Archiwum Historii i Myśli Społecznej” 1989, t. 34, s. 144-157.

7. K. Rosner, Gadamerowska koncepcja doświadczenia hermeneutycznego, [w:] Kategoria potoczności. Źródła filozoficzne i zastosowania teoretyczne, red. A. Jawłowska, Warszawa 1991.

8. M. Drwięga, Paul Ricoeur daje do myślenia, Bydgoszcz 1998.

9. K. Rosner, Hermeneutyka jako krytyka kultury: Heidegger, Gadamer, Ricoeur, Warszawa 1991.

10. K. Rosner, Hermeneutyczny model obcowania z tekstem literackim, [w:] Problematyka aksjologiczna w nauce o literaturze, red. S. Sawicki i A. Tyszczyk, Lublin 1992.

11. P. Taranczewski, Mowa jako medium doświadczenia hermeneutycznego, „Teksty” 1971, nr 3, s. 33-51.

12. G. Vattimo, Hermeneutyka – nowa koine, tłum. B. Stelmaszczyk, „Teksty Drugie” 1996, nr 1, s. 121-131.

2. Dekonstrukcjonizm. Filozofia kultury Derridy i „filozofia dekonstrukcji”. Rola przeniesienia punktu ciężkości teorii literackich na proces lektury (Riffatérre). Dysseminacja tekstu i pojęcie tekstu jako procesu semiozy („produkcja tekstu”, tekst jako zdarzenie). Kluczowe pojęcia dekonstrukcjonistyczne: dekonstrukcja „pisma” („efekt inskrypcji”); „obecność – nieobecność”, „różni(c)a”; „ślad”, dysseminacja; „szczep – kłącze”; pojęcie „wiecznej semiozy”. Dekonstrukcja a „nowy paradygmat” kulturowy tzw. postmodernizmu.

Teksty źródłowe:

1. J. Derrida, Pismo i telekomunikacja, „Teksty” 1975, nr 3.

2. J. Derrida, Biała mitologia. Metafora w tekście filozoficznym, „Pamiętnik Literacki” 1986, z. 3.

3. przekłady Derridy autorstwa B. Banasiaka – „Colloquia Communia” 1987, nr 1-3.

4. V.B. Leitch, Hermeneutyka, semiotyka i dekonstrukcjonizm, „Pamiętnik Literacki” 1998, z. 3.

5. J. Culler, Dekonstrukcja i jej konsekwencje dla badań naukowych, „Pamiętnik Literacki” 1987, nr 4.

6. J. Derrida, Pismo filozofii, wybrał i przedmową opatrzył B. Banasiak, Kraków 1993.

7. G. Deleuze, F. Guattari, Kłącze, „Colloquia Communia” 1987, nr 1-3.

Opracowania główne:

1. Po strukturalizmie. Współczesne badania teoretycznoliterackie. Pod red. R. Nycza, Wrocław 1992.

2. Dekonstrukcja w badaniach literackich. Pod red. R. Nycza, Gdańsk 2000.

3. M. Dąbrowski, Postmodernizm: myśl i tekst, Kraków 2000.

4. R. Nycz, Dekonstrukcjonizm w teorii literatury, [w:] tegoż, Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Warszawa 1993, wyd. 2 – 2001.

5. A. Burzyńska, Krajobraz po dekonstrukcji (cz. I: Etyka dekonstrukcji), „Ruch Literacki” 1995, nr 1; Krajobraz po dekonstrukcji (cz. II), „Ruch Literacki” 1995, nr 2.

6. A. Burzyńska, Dekonstrukcja jako krytyka interpretacji, „Ruch Literacki” 1985, nr 5-6.

7. E. Kasperski, Ćwiczenie z dekonstrukcji. Czy interpretacji jest zbyt wiele i czy należy ograniczyć ich różnorodność?, [w:] Literatura i różnorodność, Kresy i pogranicza, Warszawa 1996.

III. Co po dekonstrukcji?

– Krytyka etyczna, postkolonializm, badania neofilologiczne

1. Krytyka etyczna – Wayne C. Booth, Daniel R. Schwarz i polska recepcja (Danuta Ulicka, Mieczysław Dąbrowski). Strategie postkolonialne (G. Spivak). Geo/etnopoetyka.

Teksty źródłowe:

Daniel R. Schwarz, Humanistyczna etyka lektury, przeł. Jakub Czernik, „Wielogłos” 2009, nr 1/2, s. 123-135.

Wayne C. Booth, Dlaczego krytyka etyczna nie może być łatwa? przeł. Jakub Czernik, „Wielogłos” 2009, nr 1/2, s. 136-150.

G.Ch. Spivak, Strategie postkolonialne, tłum. zespół, red. S. Harasym, Warszawa 2011 [tu: wstęp i rozdział I].

E. Prokop-Janiec, Etnopoetyka, [w:] Kulturowa teoria literatury 2, red. T. Walas, R. Nycz, Kraków 2013.

Teksty pomocnicze:

M. Dąbrowski, Projekt krytyki etycznej, [w:] idem, Projekt krytyki etycznej, Warszawa 2004.

D. Ulicka, Literaturoznawcze dyskursy możliwe: studia z dziejów nowoczesnej teorii literatury w Europie Środkowo-Wschodniej [tu: o amerykańskiej krytyce etycznej], Kraków 2007.

2. Najnowsze koncepcje lektury tekstu literackiego – powrót filologii: Krytyka genetyczna. Genetyka a metoda filologiczna i edytorstwo. Ograniczenia metody. Siatka pojęciowa w badaniu wersji tekstu. Teorie procesu twórczego. Przypadek Różewicza.

Teksty do zajęć:

1. T. Różewicz, [***Czas na mnie…], [w:] idem, Płaskorzeźba, Wrocław 1991.

2. T. Różewicz, Nożyk profesora, Wrocław 1999.

3. T. Różewicz, Historia pięciu wierszy, Wrocław 2011.

1. Z.W. Solski, Fiszki Różewicza, Opole 2008.

2. P. Dakowicz, Poeta (bez)religijny, Łódź 2015.

3. W. Kraszewski, Rękopisy i formy. Badanie literatury jako sztuka odnajdywania pytań, Lublin 2010.

4. J. Brzozowski, Notatki na marginesie dwóch wierszy Tadeusza Różewicza, „Czytanie Literatury” 2013, nr 2.

Literatura podstawowa:

1. Ecriture / Pisanie. Materiały z konferencji polsko-francuskiej, Warszawa, październik 1992, red. Z. Mitosek, Warszawa 1995.

2. Z. Mitosek, Teorie badań literackich, Warszawa 1995 [wyd. III i następne] [tu: rozdziały: Estetyka pozytywizmu, Metoda filologiczno-historyczna, Krytyka genetyczna]

3. S. Jaworski, Piszę, więc jestem, Kraków 1994.

4. O. Dawidowicz-Chymkowska, Przez kreślenie do kreacji. Analiza procesu twórczego zapisanego w brulionach dzieł literackich, Warszawa 2007.

5. M. Antoniuk, Przyjemność przed-tekstu. Proces tekstotwórczy jako temat dla polskiego „literaturoznawstwa (w) przyszłości”, „Er(r)go” 2017, nr 1, s. 23-36.

6. Pracownia Herberta. Studia nad procesem tekstotwórczym, red. M. Antoniuk, Kraków 2017.

I. W kręgu fenomenologii. Kontynuacje:

1. Filozofia literatury Romana Ingardena. Fenomenologia w badaniach literackich. Koncepcje budowy dzieła literackiego. Referencja, rzeczywistość, fikcja. Ontologia dzieła literackiego. Koncepcje języka poetyckiego.

2. Krytyka tematyczna. Temat i identyfikacja.

II. Hermeneutyka i dekonstrukcjonizm

1. Hermeneutyka Heideggera i Gadamera. Określone koncepcje ontologiczno-metafizyczne, które podejmują problematykę fundamentu bycia człowiekiem (podmiotowość w literaturze). Prymat kategorii prawdy, jako wartości, która determinuje istnienie dzieła sztuki (hermeneutyczne przewartościowanie tradycyjnej estetyki). Heideggerowski model rozumienia dzieła sztuki i koncepcja poezji (die Dichtung). Gadamerowski proces lektury tekstów poetyckich (Hölderlin, George, Celan). Ricoeurowska teoria pisma i jej wpływ na rozumienie tekstów literackich.

2. Dekonstrukcjonizm. Filozofia kultury Derridy i „filozofia dekonstrukcji”. Rola przeniesienia punktu ciężkości teorii literackich na proces lektury (Riffatérre). Dysseminacja tekstu i pojęcie tekstu jako procesu semiozy („produkcja tekstu”, tekst jako zdarzenie). Kluczowe pojęcia dekonstrukcjonistyczne: dekonstrukcja „pisma” („efekt inskrypcji”); „obecność – nieobecność”, „różni(c)a”; „ślad”, dysseminacja; „szczep – kłącze”; pojęcie „wiecznej semiozy”. Dekonstrukcja a „nowy paradygmat” kulturowy tzw. postmodernizmu.

III. Co po dekonstrukcji?

– Krytyka etyczna, postkolonializm, badania neofilologiczne

1. Krytyka etyczna – Wayne C. Booth, Daniel R. Schwarz i polska recepcja (Danuta Ulicka, Mieczysław Dąbrowski). Strategie postkolonialne (G. Spivak). Geo/etnopoetyka.

2. Najnowsze koncepcje lektury tekstu literackiego – powrót filologii: Krytyka genetyczna. Genetyka a metoda filologiczna i edytorstwo. Ograniczenia metody. Siatka pojęciowa w badaniu wersji tekstu. Teorie procesu twórczego. Przypadek Różewicza.

wykład, wykład z elementami konwersatorium

ustna prezentacja wniosków z lektury; praca zaliczeniowa poświęcona problemom określonej orientacji metodologicznej

I rok kształcenia w Szkole Doktorskiej, semestr 02