Przedmiot uzupełniający z zakresu kształcenia kulturowo-literackiego 2:

Studia magisterskie

Filologia polska

semestr 3

Filologia polska, studia magisterskie

obowiązkowe
uzupełniające

Realizowany w sali

brak

1) Cz. Hernas, Barok, Warszawa 2002.

2) J. Ziomek, Renesans, Warszawa 2002

3) Słownik literatury staropolskiej, pod red. T. Michałowskiej, Wrocław 1998.

4) Słownik terminów literackich, red. M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Wrocław 2002.

A. Godziny kontaktowe:

Aktywny udział w zajęciach: 15h - 0,5 ECTS

Udział w innych formach kontaktu bezpośredniego*: 5h - 0,17 ECTS

B. Praca własna studenta:

Przygotowanie do zajęć: 30 h - 1 ECTS

Przygotowanie pracy zaliczeniowej w formie prezentacji: 10 h - ok. 0,33 ECTS

Przedmiot ten ma na celu zapoznanie studentów z najważniejszymi archetypami, toposami i motywami, które współtworzą europejską tożsamość kulturową i są obecne w literaturze i kulturze polskiej. W trakcie zajęć studenci będą analizować przykłady dzieł literackich i ikonograficznych, aby zrozumieć, jak te archetypy i toposy były adaptowane, reinterpretowane i przekształcane na przestrzeni wieków. Celem przedmiotu jest również rozwinięcie umiejętności interpretacji dzieła literackiego oraz poszerzenie kompetencji humanistycznych studentów.

Archetypy i toposy w literaturze dawnej:

1. Archetypy, toposy i motywy w kulturze europejskiej - definicje i przykłady; ich rola w kształtowaniu tożsamości kulturowej Europy.

2. Obecność i funkcje w literaturze i kulturze polskiej.

3. Topika kręgu śródziemnomorskiego i judeochrześcijańskiego. Jej wielopostaciowość i funkcjonowanie w różnych epokach.

4. Znaczeniowa stałość i zmienność topiki na przestrzeni wieków.

5. Analiza "topoi" w dziełach literackich i ikonograficznych:

6. Przykłady adaptacji, reinterpretacji, przenikania się i przeobrażeń archetypów i toposów.

7. Interpretacja dzieł literackich i ikonograficznych.

Zajęcia mają charakter konwersatorium. Kurs zostanie poświęcony najważniejszym archetypom, toposom i motywom współtworzącym tożsamość kulturową Europy. Ich problematyka zostanie ukazana zarówno przez pryzmat pierwotnego, retorycznego, jak i rozszerzonego, antropologicznego rodowodu. Celem zajęć będzie wskazanie źródeł tematycznego repertuaru literatury europejskiej, prześledzenie topiki kręgu śródziemnomorskiego i judeochrześcijańskiego, jej wieopostaciowości oraz funkcjonowania w literaturze i kulturze różnych epok. Wyeksplikowanie ich długiego trwania: znaczeniowej stałości i zmienności. Na zajęciach zostaną poddane analizie przykłady dzieł literackich i ikonograficznych prezentujące różne próby adaptacji, reinterpretacji, przenikania się i przeobrażeń omawianych archetypów i toposów. Celem przedmiotu jest wprowadzenie studentów w zagadnienia stosunku pisarzy do topiki i archetypów antycznych, z uwzględnieniem kontekstów filozoficznych i ideowych, a także wyposażenie ich w umiejętności posługiwania się różnymi metodologiami z dziedziny teorii literatury. Efektem jest nabycie przez studenta zdolności do swobodnego poruszania się w materii interpretacji dzieła literackiego, poszerzenie jego humanistycznych kompetencji, zaznajomienie się z najważniejszymi dziełami literackimi stanowiącymi kanon staropolskiej literatury. W ramach zajęć odbędą się konsultacje związane z zaliczeniem przedmiotu.

1. Parandowski, Mitologia, Warszawa 2008. (wybrane mity)

2. Biblia tysiąclecia, Poznań 2023 lub Olsztyn 2024 (wybrane księgi)

3. A. Bruckner, Mitologia słowiańska, Poznań 2022 (wybrane fragmenty).

4. Arystoteles, Poetyka, Warszawa 1998.

5. Homer, Odyseja, Warszawa 2022 (fragmenty)

6. J. Kochanowski, Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1972 (tu wybrane fraszki i pieśni).

7. Samuel Twardowski, Dafnis, drzewem bobkowym, Kraków 2003 (lub inne wydanie).

8. Szymon Szymonowic, Pentesilea, Warszawa 2022.

9. Adrian Wieszczycki, Sielanki albo pieśni, wyd. i oprac. A. Gurowska, Warszawa 2001.

Przedmiotowa:

- A. Burzyńska, P. Markowski, Teorie literatury XX wieku, Kraków 2007.

- M. Głowiński, hasła: archetyp, topos, w: Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław 2002.

- E. Sarnowska-Temeriusz, Topika antyczna w literaturze polskiej XX wieku, Wrocław 1992, s. 1083–1085.

- E. R. Curtius, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. A. Borowski, Kraków 2005.

- C. G. Jung, Archetypy i nieświadomość zbiorowa, przeł. R. Reszke, Warszawa 2011.

- N. Szafrańska, Seksualność Paskwaliny, czyli o specyfice poematu Samuela Twardowskiego raz jeszcze, „Meluzyna” 2 (11), 2019, s. 21-33 (otwarty dostęp)

- J. Dąbkowska-Kujko, J. Krauze-Karpińska, Staropolskie Arkadie, Studia Staropolskie. Series Nova, Warszawa 2010.

- D. Künstler-Langner, Idea „vanitas”, jej tradycje, toposy w poezji polskiego baroku, Toruń 1993 (tu rozdz. IV).

- I. Maciejewska, Topika tradycji narodowych, w: Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka, Wrocław 1992, s. 1124–1131.

WIEDZA: STUDENT ZNA I ROZUMIE

k_W01

w zaawansowanym stopniu – najważniejsze archetypy i toposy, rozumie etymologie tych pojęć, znaczenie stałości i zmienności topiki na przestrzeni wieków.

k_W03

zna aparat metodologiczny potrzebny do analizy topiki kręgów śródziemnomorskiego i judeochrześcijańskiego

UMIEJĘTNOŚCI: ABSOLWENT POTRAFI

k_U01

dokonywać krytycznej oceny posiadanej wiedzy, wykorzystuje posiadaną wiedzę w doborze literatury podmiotu i przedmiotu do przygotowania prezentacji,

k_U02

analizować problemy badawcze, dobiera metodologie badań w opisie dzieł literatury podmiotowej,

k_U05

brać udział w debacie bądź dyskusji – przedstawiać i oceniać omawiane teksty kultury, w kontekście zagadnienia stosunku pisarzy do topiki i archetypów antycznych, z uwzględnieniem kontekstów filozoficznych i ideowych,

Warunki zaliczenia przedmiotu:

1. Aktywny udział w zajęciach: 25% (efekty: k_U05, k_W01)

2. Udział w innych formach kontaktu bezpośredniego*: 8,5% (k_U01)

3. Przygotowanie do zajęć: 50% (k_U01, k_W01, K_W03, k_U05)

4. Przygotowanie pracy zaliczeniowej w formie prezentacji: 17% (K_U02, k_U01)

Zaliczenie przedmiotu od 60%

Metody dydaktyczne: wykład konwersatoryjny, prezentacja multimedialna, dyskusja, metoda warsztatowa, praca z tekstem

Nie dotyczy.