Wybrane zagadnienia z historii literatury polskiej i powszechnej 1

Studia pierwszego stopnia

Edytorstwo

1

ogólnoakademicki

obowiązkowe

Realizowany w sali

Literatura uzupełniająca

1) Owidiusz, Metamorfozy, przeł. A. Kamieńska i S. Stabryła, oprac. S. Stabryła, Wrocław 1995, BN II, nr 76.

2) Brewiarz miłości. Antologia liryki staroprowansalskiej, przeł. i oprac. Z. Romanowiczowa, Wrocław 1963, BN II, nr 137.

3) By czas nie zaćmił i niepamięć. Wybór kronik średniowiecznych, oprac. A. Jelicz, Warszawa 1979.

4) Toć jest dziwne a nowe. Antologia literatury polskiego średniowiecza, oprac. A. Jelicz, Warszawa 1987.

5) Cały świat nie pomieściłby ksiąg. Staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne, wyd. W. R. W. R. Rzepka i W. Wydra, wstęp M. Adamczyk, Warszawa 1996.

6) Antologia poezji łacińskiej w Polsce, t. 1, Średniowiecze, red. I. Lewandowski, Poznań 2004; t. 2, Renesans, red. I. Lewandowski, Poznań 1996.

7) Patrząc na rozmaite świata tego sprawy. Antologia polskiej poezji renesansowej, oprac. J. Sokołowska, Warszawa 1984.

8) D. Alighieri, Liryki najpiękniejsze, przeł. E. Porębowicz, Toruń 2000 (Tu: Vita nova).

9) J. Sokolski, Pielgrzymi do piekła i raju. świat średniowiecznych łacińskich wizji eschatologicznych, Wrocław 1995.

10) Śmierci z Mistrzem dwojakie gadania… Nieznany drukowany przekaz „Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią”, wyd. W. Wydra, Poznań 2018.

11) K. Morawski, Dante Alighieri, Warszawa 1961.

12) A. Alciato, Emblematy, wyd. i przeł. B. Czarski, przedmową opatrzył R. Krzywy, Warszawa 2021.

Podręczniki uzupełniające

E. R. Curtius, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, przeł. i oprac. A. Borowski, Kraków 1997.

Dzieje literatur europejskich, pod red. W. Floriana, t.1–3, Warszawa 1977-1991.

J. Pelc, Jan Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej, Warszawa 1980.

Historia literatury włoskiej. Średniowiecze – renesans– barok, pod red. P. Salwy i K. Żabolickiego, Warszawa 1998.

J. Pelc, Europejskość i polskość literatury naszego renesansu, Warszawa 1984.

- Udział w zajęciach: 45 h 1,5 ECTS

- Indywidualna praca studenta: 45 h 1,5 ECTS

- Zapoznanie studentów z reprezentatywnymi zjawiskami i faktami historii dawnej literatury polskiej na tle literatury powszechnej.

- Nabycie przez studentów umiejętności pogłębionego odbioru dawnego tekstu jako dokumentu epoki i jako dzieła literackiego.

- Kształcenie zdolności wykorzystywania różnych metod interpretacji utworu.

- Wyjaśnienie przyczyn stosowania stereotypów narosłych wokół literatury epok dawnych i charakterystyka modeli ich przełamywania.

- Ukazanie znaczenia dawnej tradycji literackiej w dialogu ze współczesnością.

Odrębność epoki staropolskiej w procesie historycznoliterackim. Problem dwujęzyczności piśmiennictwa i literatury. Bariera językowa wynikająca z historycznych uwarunkowań. Odmienność norm, pojęć i kryteriów estetycznych. Charakterystyka prądów, kierunków i form literackich okresu średniowiecza oraz renesansu w kontekście europejskim. Literatura dawna wobec dziedzictwa europejskiego: grecko-rzymskiego oraz judeochrześcijańskiego. Współczesne odwołania do osiągnięć literackich dawnych twórców.

Tematy omawiane w ramach zajęć z przedmiotu: Wybrane zagadnienia z historii literatury polskiej i powszechnej (semestr I: Literatura średniowiecza i renesansu).

- Periodyzacja literatury staropolskiej w kontekście europejskim. Zasady i kryteria podziału na okresy. Ramy chronologiczne wobec rozwoju kultury. Ocena staropolskiej tradycji literackiej w następnych epokach. Przegląd ważniejszych stanowisk badawczych.

- Pojęcie wieków średnich. Polska mediewistyka literacka.

- Odmienne warunki i cechy rozwoju piśmiennictwa łacińskiego i polskiego średniowiecznej Polski. Zakres użycia łaciny i języka rodzimego. Literatura pisana wobec literatury ustnej. Charakterystyka odmian poezji: historycznej, okolicznościowej, dydaktycznej i panegirycznej.

- Geneza europejskiego żywotopisarstwa świętych i średniowieczna hagiografia w Polsce.

- Powstanie i rozwój średniowiecznego kronikarstwa. Kronika jako utwór z pogranicza literatury i historiografii. Związek "Kroniki" Galla Anonima z średniowieczną epiką rycerską Zachodu.

- Początki prozy beletrystycznej. "Rozmyślanie przemyskie" jako powieść apokryficzna.

- Wierszowane biografie panujących. Realizacja zasad: docere, movere i delectare w cyklach "ikones".

- Humanizm, renesans (odrodzenie), reformacja – zakresy znaczeniowe pojęć w skali europejskiej i w warunkach polskich. Rola czynników społeczno-politycznych w rozwoju kultury renesansowej. Znaczenie humanistycznych idei w kształtowaniu świadomości narodowej.

- Podstawowe założenia humanizmu renesansowego w literaturze polskiego odrodzenia. Problem przełomu renesansowego i opozycji wobec średniowiecznej tradycji. Idea humanizmu w twórczości literackiej.

- Literatura odrodzenia wobec tradycji biblijnej, antycznej i nowożytnych wzorców.

- Związki literackie między Polską a Włochami w okresie średniowiecza i renesansu.

- Kierunki staropolskiej parenetyki. Świat ideałów renesansowych w literaturze parenetycznej polskiego odrodzenia.

- Polska poezja ziemiańska w dobie renesansu – rola patronatu Horacego i Kochanowskiego.

- Zarys typologii reprezentatywnych gatunków literackich na tle głównych kierunków rozwoju literatury renesansowej. Zróżnicowanie odmian poetyckich. Próby w zakresie humanistycznego dramatu. Tendencje rozwojowe prozy renesansowej.

Literatura podmiotu

Teksty z literatury polskiej

1) Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Wrocław 2005 ( kazania świętokrzyskie (tu: Kazanie II na dzień św. Katarzyny) oraz kazania gnieźnieńskie (tu: Kazanie VI O św. Bartłomieju), Rozmyślania przemyskie – romans religijny,

2) Polskie wierszowane legendy średniowieczne, wyd. i oprac. S. Wierczyński i W. Kuraszkiewicz, Wrocław 1962, tu: Legenda o św. Aleksym, Legenda o św. Dorocie, Pieśń-legenda o św. Katarzynie, Pieśń legenda o św. Krzysztoforze),

3) Średniowieczna pieśń religijna, oprac. M. Korolko, Wrocław 1980, BN I nr 65

(wybrane pieśni religijne) pieśń świecka, tj. poezja religijno-dydaktyczna,

4) Polska poezja świecka XV wieku, oprac. M. Włodarski, Wrocław 1997, BN I, nr 60, tu: wiersz o chlebowym stole Przecława Słoty, wiersz o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego, Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią, Skarga umierającego w dwóch wersjach płockiej i wrocławskiej, Chytrze bydlą z pany kmiecie, zob. T. Michałowska, Średniowiecze

5) Anonim tzw. Gall, Kronika polska, przeł. R. Grodecki, wstęp M. Plezia, Wrocław 2005, BN I 59, nr 59.

6) Antologia poezji polsko-łacińskiej1470-1543, wstęp i oprac. A. Jelicz, Szczecin 1985 albo Najstarsza poezja polsko-łacińska (do połowy XVI w.),oprac. M. Plezia, Wrocław 2005 (Klemens Janicki, Elegia o sobie samym do potomności; Andrzej Krzycki, Z epigramów...; Jan Dantyszek, Epitalamium)

7) Mikołaj z Wilkowiecka, Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim, oprac. J. Okoń, Wrocław 1971, BN I nr 201.

8) M. Rej, Wybór pism, oprac. A. Kochan, Warszawa 2006, BN I nr 308, tu: Żywot człowieka poczciwego, Kupiec, Źwierzyniec (wybrane fragmenty)

9) Z duchem w rozmawianiu. Szesnastowieczna proza polska, oprac. W. Walecki, Kraków 1991, tu: Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej; Łukasz Górnicki, Dworzanin polski) 10) J. Kochanowski, Pieśni, oprac. Szczerbicka- Ślęk, Wrocław 1997, BN I, nr 100, tu: pieśni o miłości, pieśni historyczne, pieśń autotematyczne, biesiadne, filozoficzne, obyczajowe, (przykłady po jednym utworze z każdej odmiany tematycznej), wzorce horacjańskie, Pieśń o sobótce, a także pieśń Czego chcesz od nas Panie, zob. Ziomek, Renesans…).

11) J. Kochanowski, Fraszki, oprac. J. Pelc, Wrocław 1998, BN I nr 163, tu: definicja, różnorodność tematyczna: autotematyczne, refleksyjne, filozoficzne, o miłości, emblematy, stemmata, funeralne, zagadki (przykłady), odmiany gatunkowe: epigramat, fraszka, epitafium, epicedium, erotyk, anakreontyki (Sen I, 12) albo np. Z Anakreonta I, 8; I, 40), epigramy z Antologii greckiej, epitalamium, enigmat, trzy rodzaje sonetów: francuski, włoski i elżbietański – Do Franciszka II, 105 (sonet włoski); Do Stanisława Wapowskiego III, 24 (sonet francuski); Do Paniej I, 97 (sonet elżbietański), varietas treści i stylu, np. cztery fraszki – erotyki Jana Kochanowskiego Do dziewki reprezentują cztery rozmaite style wypowiedzi, właściwe renesansowemu erotykowi poety tj. od dosadnego żartu po wyszukany i wytworny komplement) zob. Ziomek, Renesans,

12) J. Kochanowski, Treny, oprac. J. Pelc, Wrocław 1969, BN I nr : definicja, czy treny są pisane w konwencji epicedium? (uzasadnij!), kompozycja poematu epicedialnego, kto jest bohaterem utworu? (uzasadnij!), charakterystyka i analiza tego monologu filozoficznego, w którym trenie wypowiedź poety osiąga najwyższe stadium gniewu i buntu?, w jakiej konwencji pisane są treny XVII i XVII i czego to dowodzi?

13) J. Kochanowski, Odprawa posłów greckich, oprac. T. Ulewicz, Wrocław 1974, BN I, nr 3, tragedia Odprawa posłów greckich, definicja, okoliczności powstania, kompozycja Odprawy posłów greckich, (podział na epeisodiony i stasimony), omówienie tragedii pod kątem rozwoju zdarzeń: prótasis, epítasis, kátastasis i katastrophé, zob. Ziomek, Renesans. Dlaczego utwór ten uchodzi za tragedię racji?

14) J. Kochanowski, Psałterz Dawidów, oprac. J. Ziomek, Wrocław 1960, BN I , nr 174, tu; geneza powstania, wzorce, kompozycja i charakter, koncepcja podmiotu lirycznego, uniwersalizm, kreacja Boga, artyzm poetycki, dwa wybrane utwory do omówienia.

15) poematy: Zuzanna i Satyr, [w:] J. Kochanowski, Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1980 (treść i kompozycja); zob. J. Ziomek, Renesans…

16) Sz. Szymonowic, Sielanki i pozostałe wiersze polskie, oprac. J. Pelc, Wrocław 2000, BN I nr 182, tu: Żeńcy i Kołacze.

Teksty z literatury obcej

1) Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 roku, transkrypcja typu „B” oryginalnego tekstu z XVI wieku, wstępy ks. J. Frankowski, Warszawa 2000 lub Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, w przekł. Z języka oryginalnego, oprac. zespół biblistów z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, Poznań 2005 (ST: Księga Hioba, Księga Psalmów– trzy wybrane, 1-6, Pieśń nad pieśniami– dwa wybrane fragmenty, Lamentacje – tren I i III, Księga Daniela – historia cnotliwej Zuzanny; NT: Ewangelia według św. Mateusza; św. Paweł Pierwszy list do Koryntian– Hymn o miłości)

2) Horacy, Wybór poezji, oprac. J. Krókowski, Wrocław 1972, BN II, nr 25 (wybrane utwory).

3) Św. Augustyn, Wyznania, przeł. wstęp Z. Kubiak, Warszawa 1992 (tu: Księga I)

4) Pieśń o Rolandzie, przeł. T. Żeleński (Boy), oprac. A. Drzewicka, Wrocław 1991, BN II, nr 233.

5) Dzieje Tristana i Izoldy, odtworzył J. Bèdier, przeł. T. Żeleński (Boy), Warszawa 1989.

6) Dante Alighieri, Boska Komedia (wybór), przeł. E. Porębowicz, wstęp i koment. K. Morawski, Wrocław 1977, BN II, nr 187 (tu: Piekło).

7) Francesco Petrarca, Wybór pism, wybór, wstęp i koment. K. Morawski, przeł. F. Faleński, J. Kurek, K. Morawski, Wrocław 1982, BN II, nr 206 (tu: trzy wybrane sonety, Triumfy).

8) G. Boccaccio, Decameron, przeł. Z. Anuszkiewicz, Ballady przeł. P. Szof, posłowie P. Salwa, przypisy A. Pomierny- Wąsińska, Z. Anuszkiewicz, Warszawa 2024 (tu: Sokół i Gryzelda)

9) Erazm z Rotterdamu, Pochwała głupoty, [w:] Tenże, Wybór pism, przeł. M. Cytowska, E. Jędrkiewicz, M. Mejor, wybór, wstęp i koment. M. Cytowska, Wrocław 1992, BN II, nr 231 (wybrany fragment).

10) W. Szekspir, Sen nocy letniej, przeł. W. Tarnawski, oprac. P. Mroczkowski, Wrocław 1987, BN II, nr 162 albo inne wydania

Podręczniki

T. Michałowska, Średniowiecze, Warszawa 1995 i nast. wyd.

J. Ziomek, Renesans, Warszawa 2002 i wyd. nast.

Słownik literatury staropolskiej, pod red. T. Michałowskiej, Wrocław 1998.

Dzieje literatur europejskich, red. W. Floryan, t. 1-3, Warszawa 1977-1991.

Wiedza:

- student posiada uporządkowaną wiedzę w zakresie literatury i kultury epok dawnych, uwzględniającą główne nurty dziedzictwa europejskiego i nowożytnych literatur narodowych;

- zna kanon literatury polskiej i najważniejsze dzieła z literatury powszechnej okresu średniowiecza i renesansu;

- dysponuje elementarną wiedzą o powiązaniach literatury omawianego okresu z innymi dziedzinami nauki - k_W01

- ma wiedzę o kontekstach dzieł literackich dawnych epok (biograficznym, historycznym, filozoficznym, społeczno-politycznym) i o obecności dawnej tradycji w kolejnych epokach; zna specyfikę przedmiotową i metodologiczną- k_W02

-posiada podstawową wiedzę w zakresie ewolucji wyobrażeń i upodobań estetycznych w dawnych epokach;

- zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów literatury dawnej - k_W03

Umiejętności:

- potrafi wyszukiwać w różnych źródłach potrzebny materiał, oceniać go, selekcjonować oraz wykorzystywać;

- posiada umiejętności badawcze (formułowania i analizowania problemów, doboru metod, opracowywania i prezentowania wyników pracy, merytorycznego argumentowania z wykorzystaniem różnych stanowisk, wnioskowania);

- potrafi przygotować wystąpienia ustne i prace pisemne, dotyczące zagadnień właściwych dla studiowanego kierunku - k_U01

- dostrzega i ocenia obecność tradycji w literaturze i kulturze epok dawnych (odwoływania się do starożytności greckiej, łacińskiej i biblijno-hebrajskiej); umie formułować i analizować problemy badawcze k_U02

- analizuje i interpretuje teksty literatury dawnej we właściwych dla nich kontekstach, odkrywa powiązania utworu literackiego z innymi dziedzinami sztuki- k_U03

Kompetencje społeczne:

- ma świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności;

- wyznacza kierunki własnego rozwoju;

- jest samodzielny i krytyczny w wyrażanych ocenach i poglądach -- k_K01

- dostrzega rolę literatury w kształtowaniu wzorców tożsamości narodowej i europejskiej; docenia znaczenie tradycji i dziedzictwa kulturowego - k_K03

Zaliczenie na podstawie ocen cząstkowych. Ocenie podlega:

- aktywność na zajęciach,

- wygłoszenie referatu (komunikatu),

- ustne (z literatury polskiej) i pisemne (z literatury obcej) zaliczenie lektur.