Literatura polska lat 1939-1989

studia I stopnia

filologia polska

5

ogólnoakademicki

monograficzne
obowiązkowe

Realizowany w sali

Opanowanie wiedzy dotyczącej związków literatury z historią półwiecza 1939-1989; znajomość podstawowych (wymienionych w kanonie zawartym w sylabusie) dzieł, umiejętność ich analizy i interpretacji; podstawowa wiedza dotycząca pokoleń literackich i znajomość biografii wybranych pisarzy.

Uzupełniająca literatura przedmiotu:

Jerzy Jarzębski, W Polsce czyli wszędzie. Szkice o polskiej prozie współczesnej, Warszawa 1992

Anna Legeżyńska, Piotr Śliwiński, Poezja polska po 1968 roku, Warszawa 2000.

Ryszard Nycz, Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze polskiej, Kra-ków 2001.

Stanisław Stabro, Od Emila Zegadłowicza do Andrzeja Bobkowskiego. O prozie polskiej XX wieku, Kraków 2002.

Leszek Szaruga, Walka o godność. Poezja polska w latach 1939-1988. Zarys głównych problemów, Wrocław 1993.

Przemsyław Czapliński, Ślady przełomu. O prozie polskiej 1976-1996, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997.

Wojciech Maciąg, Nasz wiek XX. Przewodnie idee literatury polskiej, Wrocław 1992.

Maria Danilewicz-Zielińska, Szkice o literaturze emigracyjnej, Wrocław 1991.

Edward Balcerzan, Poezja polska w latach 1939-1965. Część I: Strategie liryczne, Warszawa 1982; Cz.II: Ideologie artystyczne, Warszawa 1988;

Andrzej Zawada, Literackie półwiecze 1939-1989, Wrocław 2001.

Stanisław Stabro, Literatura polska 1944-2000 w zarysie, wydanie drugie poprawione, Kraków 2005.

Uzupełniająca literatura podmiotu:

Poezja:

Tymoteusz Karpowicz, Poezje wybrane, Wrocław 1976.

Julian Kornhauser, Wiersze zebrane, oprac. A. Gleń i J. Kornhauser, Poznań 2016.

Adam Zagajewski, Dzikie czereśnie. Wybór wierszy, Kraków 1992.

Aleksander Wat, Poezje zebrane. Oprac. A. Micińskiej i J. Zielińskiego, Kraków 1992.

Proza:

Leopold Buczkowski, Czarny potok, Warszawa 1959 (i wyd. następne).

Stanisław Dygat, Jezioro Bodeńskie, Warszawa 1946 i wyd. następne;

Julian Stryjkowski, Austeria, Warszawa 1966 (i wyd. następne);

J. J. Szczepański, Polska jesień, Warszawa 1955 i wyd. następne;

Stanisław Lem, Solaris, Kraków 1969 (i wyd. następne).

Dramat:

Antologia dramatu. T. 1-2, wybór i posłowie J. Koenig, Warszawa 1976 [tu: Z. Herbert, M. Białoszewski, E. Bryll]

Krytyka, eseistyka, dzienniki:

Jan Błoński, Odmarsz, Kraków 1978;

Witold Gombrowicz, Dziennik (l tom do wyboru spośród: Dziennik 1953-1956, Paryż 1957; Dziennik 1957-1961, Paryż 1962; Dziennik 1961-1966, Paryż 1966);

Zbigniew Herbert, Barbarzyńca w ogrodzie, Lublin 1991;

G. Herling-Grudziński, Dziennik pisany nocą 1971-1972, Paryż 1973; Dziennik pisany nocą 1977-1979, Pa-ryż 1990; Dziennik pisany nocą 1980-1983, Paryż 1984; Dziennik pisany nocą 1984-1988, Paryż 1989 (1 tom do wyboru);

Jerzy Kwiatkowski, Klucze do wyobraźni. Szkice o poetach współczesnych, Warszawa 1973;

Czesław Miłosz, Rok Myśliwego, Paryż 1990;

Jerzy Stempowski, Eseje. Oprac. Wojciech Karpiński, Kraków 1984 (zwłaszcza: Esej berdyczowski; Esej dla Kassandry).

udział w zajęciach 15 h 0,5 ects

przygotowanie do zajęć, czytanie literatury podmiotu i przedmiotu, przygotowanie do egzaminu i udział w nim 45 h 1,5 ects

Cele przedmiotu:

1) Wyposażyć studenta w wiedzę dotyczącą najważniejszych zjawisk w literaturze i życiu literackim po ro-ku 1939 oraz charakteru ewolucji procesu historycznoliterackiego współczesności.

2) Zaznajomić studenta ze związkami literatury z historią, socjologią i polityką tegoż okresu.

3) Wypracować strategie analizy współczesnych tekstów literackich.

4) Zwrócić uwagę studenta na różnorodność postaw i dyskursów krytycznoliterackich i ich wpływ na kształtowanie się procesu historycznoliterackiego.

Treści programowe

A. Problematyka wykładu

Poezja

• Poezja wojny [Krzysztof K. Baczyński, Tadeusz Gajcy – środowisko „Sztuki i Narodu”; Czesław Miłosz] i porażenie wojną [Tadeusz Różewicz]

• Główne tendencje w poezji lat 1944-1948 [poezja Juliana Przybosia, Mieczysława Jastruna, Konstantego I. Gałczyńskiego, Leopolda Staffa, Władysława Broniewskiego]

• Poezja w latach 1948-1955 [tzw. pokolenie „pryszczatych”]

• Poezja odwilżowa po 1956 roku. Spóźnione debiuty (Zbigniew Herbert, Miron Białoszewski), redebiuty (Wisława Szymborska, Tadeusz Nowak, Aleksander Wat, ks. Jan Twardowski) i generacja „Współczesno-ści”. Wielonurtowość i wielostylowość nowej poezji (Stanisław Grochowiak, Jerzy Harasymowicz, Ernest Bryll, Jarosław M. Rymkiewicz, Andrzej Bursa, Halina Poświatowska, Urszula Kozioł i in.).

• Pokolenie 60 - poezja formulizmu (Krzysztof Gąsiorowski). Orientacja Hybrydy.

• Nowa Fala (Stanisław Barańczak, Ryszard Krynicki, Julian Kornhauser, Adam Zagajewski) i jej pokole-niowe odbicie w poezji Ewy Lipskiej i Rafała Wojaczka. Między kontestacją a prywatnością (grupa Tylicz i okolice).

• Pokolenie 76 – poezja Nowej Prywatności (Bronisław Maj, Krzysztof Lisowski, Jan Polkowski).

Proza

• Wobec realizmu – „Kuźnica” i jej program literacki.

• Tematyka wojenna i obozowa w prozie [Tadeusz Borowski, Zofia Nałkowska Jan J. Szczepański; na emi-gracji: Gustaw Herling-Grudziński, Józef Czapski]

• Obrachunki z przeszłością [Stanisław Dygat, Zofia Nałkowska, Stefan Kisielewski].

• Powieść produkcyjna [B. Hamera, A. Ścibor-Rylski, J. Wilczek, T. Konwicki]

• Proza po roku 1956: Hłasko, „hłaskoidzi” i proza obyczajowa (Nowakowski, Brycht, Czycz); proza wiej-ska (Nowak, Myśliwski, Kawalec); proza o wojnie i historii (Krzysztoń, Odojewski, Terlecki); absurd i groteska (Mrożek). Proza Tadeusza Konwickiego.

• Proza odwilżowa starszych generacji (Marian Brandys, Andrzej Kuśniewicz, Teodor Parnicki, Jerzy An-drzejewski, Julian Stryjkowski, Stanisław Lem). „Małe narracje” Białoszewskiego.

• Proza i eseistyka na emigracji. Rola „Kultury” i Instytutu Literackiego w Paryżu. Znaczenie pisarstwa Wi-tolda Gombrowicza. Powieści, opowiadania i eseje Miłosza, Herlinga-Grudzińskiego, Mackiewicza. Eseje Stempowskiego. Diarystyka i epistolografia Bobkowskiego.

• Proza pokolenia 60 (Edward Stachura, Edward Redliński) i Nowej Fali.

• Proza „oniryczna” 1976-1989 (tzw. „rewolucja artystyczna w prozie”, czyli środowisko „Twórczości”).

Dramat

• Dramaturgia Jerzego Szaniawskiego i Leona Kruczkowskiego.

• Utwory sceniczne Witolda Gombrowicza jako źródło nowej dramaturgii po 1956 roku.

• Tadeusz Różewicz: dramat kompromitacji i redukcji.

• Sławomir Mrozek: teatr absurdu i politycznej paraboli.

• Pokolenie 56: Ireneusz Iredyński, Stanisław Grochowiak, Ernest Bryll, Jarosław Abramow-Newerly.

• Teatry po 1956 roku. Życie teatralne, nowe koncepcje teatru (Tadeusz Kantor, Jerzy Grotowski, Miron Białoszewski), reżyserzy (Jerzy Jarocki, Jerzy Grzegorzewski).

Krytyka literacka i eseistyka

• Krytyka pokolenia 56 (Jan Błoński, Jacek Łukasiewicz, Jerzy Kwiatkowski, Ludwik Flaszen, Andrzej Ki-jowski, Janusz Sławiński, Edward Balcerzan, Jan Prokop, Michał Głowiński).

• Gawędy historycznoliterackie Jarosława M. Rymkiewicza.

• Eseje o sztuce Zbigniewa Herberta, historyczne Pawła Jasienicy, o „rodzinnej Europie” Miłosza.

• Rola Andrzeja K. Waśkiewicza w opisie pokolenia 60.

„Krytyczne” pokolenie Nowej Fali.

Podstawowa literatura przedmiotu:

Stanisław Burkot, Literatura polska w latach 1939-1989, Warszawa 1992.

Tadeusz Drewnowski, Próba scalenia. Obiegi – wzorce – style, wydanie drugie poprawione, Warszawa 2003.

Przemysław Czapliński, Piotr Śliwiński, Literatura polska 1976-1998, Kraków 1999.

Jerzy Święch, Literatura wojny. 1939-1945, Warszawa 1999.

Obowiązkowa literatura podmiotu:

Poezja (wyboru poszczególnych utworów dokonuje prowadzący):

Krzysztof K. Baczyński, Wybór poezji. Oprac. J. Święch, Wrocław 1989, BN I, 265.

Stanisław Barańczak, Wiersze wybrane, PIW, Warszawa 1998.

Miron Białoszewski, Utwory zebrane, Warszawa 1987, t. 1 [Obroty rzeczy, Rachunek zachciankowy, Mylne wzruszenia];

Debiuty poetyckie 1944-1960. Wiersze, autointerpretacje, opinie krytyczne. Wybór i oprac. J. Kajtoch, J. Skórnicki, Warszawa 1972 [tu: J. Harasymowicz, H. Poświatowska, S. Swen-Czachorowski, J. M. Rymkie-wicz, T. Nowak].

Kolumbowie i współcześni. Antologia poezji polskiej po roku 1939. Wybór i układ: Andrzej Lam, Warszawa 1976 [tu: T. Borowski, J. Ficowski, S. Czycz, A. Bursa, A. Międzyrzecki, U. Kozioł, E. Bryll].

Tadeusz Gajcy, Wybór poezji. Oprac. S. Bereś, Wrocław 1992, BN I, 283.

Stanisław Grochowiak, Wiersze wybrane, Czytelnik, Warszawa 1978;

Zbigniew Herbert, Wiersze wybrane, PIW, Warszawa 1998;

Czesław Miłosz, Poezje, Warszawa 1988;

Określona epoka. Nowa Fala 1968-1993. Wiersze i komentarze. Wybrał, ułożył i skomentował Tadeusz Nyczek, Kraków 1994 [tu zwłaszcza: Ewa Lipska, Rafał Wojaczek, Julian Kornhauser, Krzysztof Karasek, Ryszard Krynicki].

Tadeusz Różewicz, Poezje, t. 1-2, Kraków 1988;

Wisława Szymborska, Poezje. Przedmową opatrzył J. Kwiatkowski, Warszawa 1987;

Proza (wyboru poszczególnych opowiadań dokonuje prowadzący):

Jerzy Andrzejewski, Ciemności kryją ziemię, Bramy raju. W: Tegoż, Trzy opowieści, Warszawa 1973 i wyd. następne;

Miron Białoszewski, Pamiętnik z powstania warszawskiego, Warszawa 1970 (i wyd. następne);

Tadeusz Borowski, Utwory wybrane. Oprac. Andrzej Werner, Wrocław 1991, BN.

Witold Gombrowicz, Trans-Atlantyk. W: Tegoż, Trans-Atlantyk, Ślub. Komentarz autora, Warszawa 1957 [lub: Pornografia]; (i wyd. następne).

Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat. Zapiski sowieckie, Londyn 1953 i wyd. kolejne;

Marek Hłasko, Pierwszy krok w chmurach. Opowiadania, Warszawa 1957 (i wyd. następne);

Tadeusz Konwicki, Sennik współczesny, Warszawa 1963 lub: Kompleks polski, Warszawa 1977 (i wyd. następne);

Czesław Miłosz, Dolina Issy, Kraków 1981 (i wyd. następne);

Wiesław Myśliwski, Pałac, Warszawa 1970 [lub: Kamień na kamieniu, Warszawa 1984; albo: Widnokrąg, Warszawa 1995] (i wyd. następne);

Z. Nałkowska, Medaliony, Warszawa 1946 i wyd. następne;

Tadeusz Nowak, A jak królem, a jak katem będziesz, Warszawa 1968 (i wyd. następne);

Dramat:

Witold Gombrowicz, Ślub. W: Tegoż, Trans-Atlantyk, Ślub. Komentarz autora, Warszawa 1957 (i wyd. następne);

Sławomir Mrożek, Tango, Emigranci. W: Tegoż, Utwory sceniczne, Kraków 1973, t. 1-2 (i wyd. następne);

Tadeusz Różewicz, Kartoteka, Świadkowie albo nasza mała stabilizacja. W: Tegoż, Utwory sceniczne, Wrocław 1972 (i wyd. następne);

WIEDZA: ABSOLWENT ZNA I ROZUMIE

1) Student rozumie złożoną rzeczywistość społeczno-kulturalną panującą po roku 1939 i jej wpływ na ewolucję literatury współczesnej (K_W01)

[weryfikacja efektu: egzamin]

2) Student samodzielnie charakteryzuje rozwój literatury i życia literackiego po roku 1939, uwzględniając kontekst na-rodowych literatur europejskich oraz nurty, formy i gatunki literatury współczesnej (K_W01)

[weryfikacja efektu: egzamin]

3) Student nabywa wiedzę dotyczącą najważniejszych dla współczesności tekstów literackich; orientuje się w twórczości najważniejszych pisarzy współczesnych (K_W04)

[weryfikacja efektu: egzamin]

UMIEJĘTNOŚCI: ABSOLWENT POTRAFI

1) Student potrafi wyjaśniać mechanizmy rządzące rozwojem życia literackiego w sytuacji powstałej w Polsce po roku 1939 (funkcjonowanie kultury i obiegu literackiego podczas okupacji i w PRL) i w tej perspektywie umieszczać analizowane teksty literackie z okresu współczesności;

[weryfikacja efektu: egzamin] (K_U01, K_U03)

2) Student samodzielnie interpretuje najistotniejsze zjawiska i dzieła literackie powstałe po roku 1939, stosując odwołania do historycznie określonych nurtów i stylów rozmaitych dyskursów humanistycznych (K_U03)

[weryfikacja efektu: egzamin]

KOMPETENCJE SPOŁECZNE: STUDENT JEST GOTÓW DO

1) Student zostaje uwrażliwiony na problemy estetyczne i krytyczne wynikające z istnienia rozmaitych obiegów literatury (K-K01)

[weryfikacja efektu: egzamin, aktywność podczas zajęć]

2) Student wykształca świadomość zadań nakładanych przez pisarzy na literaturę w określonych sytuacjach historycznych i społecznych (w dobie wojny i PRL-u) K_K01

[weryfikacja efektu: egzamin, aktywność podczas zajęć]

Formy zaliczenia:

– wykładu: obecność; egzamin ustny

Student otrzymuje dwa zagadnienia (jedno natury syntetycznej, drugie dotyczące dzieła określonego pisarza).

Aby zaliczyć egzamin musi uzyskać 70 % z odpowiedzi na każde z zagadnień.

nie dotyczy