Leksykologia z leksykografią

studia pierwszego stopnia

Filologia polska

I

ogólnoakademicki

obowiązkowe

Realizowany w sali

Uzupełniająca literatura przedmiotu:

Anusiewicz J., Lingwistyka kulturowa, Wrocław 1994.

Bańko M., Z pogranicza językoznawstwa i leksykografii, Warszawa 2001.

Bartmiński J. (red.), Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. 1-2, Lublin 1996-1999.

Bartmiński J., Tokarski R. (red.), O definicjach i definiowaniu, Lublin 1993.

Handke K., Dalewska-Greń H. (red.), Polszczyzna a/i Polacy u schyłku XX wieku, Warszawa 1994.

Piotrowski T., Zrozumieć leksykografię, Warszawa 2001.

Rzetelska-Feleszko E. (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Warszawa 1998.

Tabakowska E. (red.), Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, Kraków 2001.

Urbańczyk S., Słowniki i encyklopedie. Ich rodzaje i użyteczność, wyd. IV zmienione i poszerzone, rozdz. 3, Kraków 2000.

Żmigrodzki P., Przybylska R. (red.), Nowe studia leksykograficzne, t. I-II, Kraków 2007, 2008.

Wybór artykułów.

udział w zajęciach 30 h 1 ects

przygotowanie do zajęć, czytanie literatury przedmiotu 45 h 1,5 ects

przygotowanie do zaliczenia i udział w nim 15 h 0,5 ects

Celem przedmiotu jest:

1. zapoznanie studenta z podstawowymi pojęciami i terminologią z zakresu leksykologii i leksykografii;

2. wykształcenie umiejętności krytycznego korzystania z różnorodnych słowników;

3. wypracowanie umiejętności wieloaspektowej analizy słownictwa języka polskiego;

4. pogłębianie kompetencji językowej.

1. Historia leksykografii polskiej; typy słowników, encyklopedie. Teoria leksykograficzna Doroszewskiego (perswazyjność, encyklopedyzm, normatywizm). Tendencje we współczesnej leksykografii – leksykografia komputerowa.

2. Charakterystyka makro- i mikrostruktury wybranych słowników. Ocena słowników pod kątem różnych kryteriów.

3. Struktura artykułu hasłowego, sposoby definiowania haseł słownikowych. Opis przykładowych haseł wybranych słowników i encyklopedii.

4. Miejsce leksykologii w systemie językowym; podstawowe działy leksykologii – etymologia, semantyka, frazeologia.

5. Pojęcie jednostki leksykalnej, relacje między leksemem a wyrazem. Jednostki mono- i polisemiczne. Klasyfikacja leksemów.

6. Zróżnicowanie chronologiczne leksyki. Archaizmy i słownictwo przestarzałe. Neologizmy (słowotwórcze, znaczeniowe, frazeologiczne, kontaminacyjne). Neologizmy stylu artystycznego.

7. Słownictwo rodzime i obce. Zapożyczenia leksykalne, hybrydy, kalki strukturalne i semantyczne. Zapożyczenia bezpośrednie i pośrednie, ich chronologiczne zróżnicowanie.

8. Homonimy, ich pochodzenie i odmiany. Granice między homonimią i polisemią. Nazwy pospolite i własne. Teoria, gramatyka i typologia nazw własnych (antroponimy, toponimy, hydronimy, ojkonimy, chrematonimy). Onomastyka literacka. Nazewnictwo pogranicza.

9. Frazeologia i frazematyka. Formalna i semantyczna klasyfikacja związków frazeologicznych. Paremiologia i paremiografia. Źródła polskiej frazeologii i paremiologii.

10. Pojęcie znaczenia leksykalnego. Teorie związane z różnym rozumieniem znaczenia (asocjacjonistyczna, relatywistyczna). Typy znaczeń (strukturalne, realne, gramatyczne).

11. Pojęcie pola semantycznego i relacje między jego składnikami (synonimia, antonimia, hiponimia, komplementarność, konwersja). Granice pola znaczeniowego.

12. Leksykologia kognitywna. Metafora i metonimia. Współzależności między onomazjologią i semazjologią.

13. Słownictwo neutralne i ekspresywnie nacechowane (wulgaryzmy, pornofemizmy).

Podstawowa literatura przedmiotu:

Bartmiński J. (red.), Współczesny język polski, Lublin 2001.

Grzegorczykowa R., Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa 2001.

Kania S., Tokarski J., Zarys leksykologii i leksykografii polskiej, Warszawa 1984.

Miodunka W., Podstawy leksykologii i leksykografii, Warszawa 1989.

Żmigrodzki P., Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice 2003.

A. Wiedza:

- objaśnia podstawowe terminy z zakresu leksykologii i leksykografii;

- zna typy słowników;

k_W01; k_W03

B. Umiejętności:

- znajduje informacje w słownikach i encyklopediach i potrafi odnieść się do nich krytycznie;

- interpretuje i analizuje zjawiska leksykalne;

- stosuje różne metody opisu słownictwa języka;

k_U02; k_U03; k_U04

C. Kompetencje personalne i społeczne:

- jest samodzielny i krytyczny w ocenach i poglądach;

- rozwija ciekawość poznawczą.

k_K01

Sposób zaliczenia przedmiotu: zaliczenie z oceną

Formy zaliczenia:

wypowiedź pisemna na jeden z zadanych tematów w postaci eseju (ocena dostateczna 60%); prezentacja wybranych zagadnień w postaci referatu/prezentacji; k_W01, k_W03, k_U02, k_U03, k_U04

praca na zajęciach; k_01

Kryteria zaliczenia przedmiotu:

1. Student jest przygotowany i aktywny w trakcie zajęć, potrafi trafnie wykorzystać wszystkie elementy formy wypowiedzi pisemnej - 5.0

2. Student wykazuje nieregularną aktywność w trakcie zajęć, popełnia sporadyczne błędy w pracy pisemnej - 4,5.

3. Student rzadko włącza się w dyskusję w trakcie kursu, popełnia więcej błędów w wypowiedzi pisemnej - 4.0.

4. Student nie włącza się w dyskusję w trakcie zajęć, ma niewielką liczbę nieobecności, praca pisemna cechuje się znaczną liczbą błędów - 3.5.

5. Student pozostaje bierny w trakcie zajęć, ma więcej nieobecności, praca pisemna wymaga ścisłej poprawy - 3.0.

6. Student ma zbyt dużą liczbę nieobecności, nie wykazuje się usystematyzowaną wiedzą z zakresu leksykologii i leksykografii, nie przedstawił pracy pisemnej - 2.0.