Literatura wybranego obszaru językowego 1

studia I stopnia

filologia polska

2

ogólnoakademicki

obowiązkowe

Realizowany w sali

brak

OPRACOWANIA UZUPEŁNIAJĄCE (WYBÓR):

M. Kalikst, Dante Alighieri, Warszawa 1961 (fragmenty).

M. Bachtin, Twórczość Franciszka Rabelais`go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu, przeł. A. i A. Goreniowie, wstęp i oprac. S. S. Balbus, Warszawa 1975 (fragmenty).

M. Bouty, Słownik dzieł i tematów literatury francuskiej, przeł. M. Laurent, S. Bereś, Wrocław 1995.

D. de Rougemont, Miłość a świat kultury zachodniej, przeł. L. Eustachiewicz, Warszawa 1999.

A. Guriewicz, Problemy średniowiecznej kultury ludowej, przeł. Z. Dobrzyniecki, Warszawa 1987 (tu: Kultura ludowa w zwierciadle „ksiąg pokutnych” i Boska Komedia przed Dantem)

C. Vasoli, Myśl Dantego. Cztery studia, przeł. P. Salwa, Warszawa 1998.

A. Nowicka – Jeżowa, Jan Andrzej i Giambattista Marino, Warszawa 2000 (fragmenty).

R. Pollak, „Goffred” Tassa - Kochanowskiego, Wrocław 1973.

S. Helsztyński, „Hamlet” Wiliama Szekspira, Warszawa 1969.

H. Zbierski, Historia literatury angielskiej, Warszawa 2002.

P. Mroczkowski, Zarys historii literatury angielskiej (od okresu staroangielskiego do Oświecenia), Katowice 1978.

W. Ostrowski, Literatura staropolska a literatura angielska. Problemy i ich ilustracje, [w:] Literatura staropolska w kontekście europejskim. Związki i analogie, red. T. Michałowska i J. Ślaski, Wrocław 1977.

P. Mroczkowski, Szekspir elżbietański i żywy, Kraków 1993.

O. Lagercrantz, Od piekieł do raju. Dante i Boska Komedia, przeł. A. M. Linke, Warszawa 1970 (tu: Człowiek wśród cieni oraz Sztuka przebywania w piekle)

J. Kott, Szekspir współczesny, Kraków 1990 (tu: Tytania i głowa osła)

M. Hanusiewicz-Lavallee, Brytania i Sarmacja – na krańcach Europy, [w:] Wśród krajów Północy. Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej wobec narodów germańskich, słowiańskich i naddunajskich: mapa spotkań, przestrzenie dialogu, red. M. Hanusiewicz- Lavallee, Warszawa 2015.

P. Wilczek, Angielsko-polskie związki literackie. Szkice o przekładzie artystycznym, Katowice 2011.

Przekład artystyczny, t. 3, Tłumaczenia literatury polskiej na języki obce, red. P. Fast, Katowice 1992.

A. Czerniawski, Pułapki autoprzekładu, przeł. B. Tarnowska, [w:] Przekładając nieprzekładalne, t. 3, O wierności, red. O. Kubińska, W. Kubiński, Gdańsk 2007.

T. Michałowska, Mediaevalia i inne, Warszawa 1998 (fragmenty).

M. Brahmer, Powinowactwa polsko-włoskie. Z dziejów wzajemnych stosunków kulturalnych, Warszawa 1980.

Przed Petrarką. Antologia trzynastowiecznej poezji włoskiej, oprac. Monika Woźniak, Kraków 2005.

Borges, Dziewięć esejów dantejskich, przeł. J. Partyka, Warszawa 1998.

Pieśni szarej godziny. Elegie staroangielskie z Kodeksu z Exeter, przekład z języka staroangielskiego i oprac. M. Opalińska, Warszawa 2013 (fragmenty).

udział w zajęciach 15 h - 0,5 p. ECTS

przygotowanie do zajęć, czytanie literatury 30 h - 1p. ECTS

przygotowanie do zaliczenia 15 h - 0,5 p. ECTS

Celem zajęć jest prezentacja sztandarowych nurtów, autorów i dzieł najdawniejszych twórców literatury francuskiej, włoskiej i hiszpańskiej, a także wskazanie ich związków z literaturą staropolską. Takie ujęcie materiału pozwala uchwycić w perspektywie porównawczej różnorodność kontekstów historycznych, literackich i kulturowych.

Podstawowe treści kursu

Kontynuacja i poszerzenie wiedzy z zakresu literatury i dawnej kultury europejskiej. Materiał dotyczy najdawniejszej literatury włoskiej, francuskiej i angielskiej. Realizowany blokami, w skład których weszły zagadnienia takie jak: epos średniowieczny, renesansowy i barokowy, romans średniowieczny, poezja wizyjna średniowiecza i renesansu, poezja erotyczna, poezja metafizyczna. Analiza i interpretacja tekstów średniowiecznych, renesansowych i barokowych prowadzona w obszarze komparatystycznych badań nad europejską literaturą dawną, wzbogacona informacjami z zakresu historii kultury.

Zapoznanie studentów z reprezentatywnymi zjawiskami i faktami historii literatury włoskiej, francuskiej i angielskiej, (z uwzględnieniem tendencji

ideowych, filozoficznych, estetycznych) Kształcenie zdolności wykorzystywania różnych metod interpretacji utworu.

Zrozumienie znaczenia dawnej tradycji literackiej w dialogu ze współczesnością. Prześledzenie stanowisk badawczych, dotyczących przekładu tekstów (tłumaczenia polskich utworów). Zapoznanie się z najdawniejszymi przykładami literatury wizyjnej (obraz i topografia zaświatów, ogrody miłości i najbardziej znane kreacje demoniczne, dramat i teatr elżbietański, epos nowożytny, angielscy przedstawiciele poezji barokowej ). Opis najbardziej znaczących zjawisk i kategorii literackich. Teoria przekładu. Tłumaczenia dawnej i współczesnej literatury polskiej na język angielski (zob. B. Otwinowska, Powietrzne nic, [w:] Literatura polskiego baroku. W kręgu idei, pod red. A. Nowickiej-Jeżowej, M. Hanusiewicz, A. Karpiński, Lublin 1995)

"Beowulf" – epicki poemat heroiczny nieznanego autora, będący jednym z najstarszych dzieł literatury staroangielskiej

Brewiarz miłości i liryka staroprowansalska

Geneza chansons de geste. Pieśń o Rolandzie jako arcydzieło epiki rycerskiej. Trzy cykle chansons de geste ‒ o królach Francji‒ dotyczy to przede wszystkim Karola Wielkiego i jego 12 parów, (koroną tego cyklu jest Pieśń o Rolandzie); drugi cykl ‒ zwany buntowniczym ukazuje anarchię i bunty baronów oraz feudalne walki po upadku Karolingów. Trzeci zaś cykl ‒ „o Garynie dumnym z Monglany” przedstawia losy Gwilema Krzywonosego z Oranii.

Elitarny charakter romansu dworskiego. Konflikt namiętności z obowiązkiem, czyli mit miłości tragicznej zawarty w Dziejach Tristana i Izoldy.

Opowieści o królu Arturze i rycerzach okrągłego stołu, opowieści Marii z Francji, Chretiena de Troyes, poszukiwanie świętego Grala przez Percewala

Abelard i Heloiza - tragiczna historia ich miłości

Epos nowożytny: Ariosta Orland szalony; T. Tassa Gofred abo Jeruzalem wyzwolona i Johna Miltona Raj utracony

Kultura dworska (zob. J. Huizinga, Jesień średniowiecza […] (tu: Stylizacje miłości i Formy towarzyskie miłości)

Romans o Róży Wihelm z Lorris, Jan z Meun (ogrody miłości)

Król Orfeo, Zielony rycerz i Perła- opowiadania

Dante Vita nuova (kontynuacja dworskiej miłości oraz wzorca dolce stil nuovo, przykład funkcjonowania tej konwencji. Symboliczna wymowa tego utworu.

Boska Komedia (Piekło) Dantego jako arcydzieło literatury wizyjnej na tle eschatologii chrześcijańskiej. Złożona struktura eposu: etapy wędrówki przez zaświaty: piekło, czyściec i raj. Geneza gatunku visio (zob. Nekyja w XI pieśni Odysei Homera i VI ks. Eneidy Wergiliusza, Sen Scypiona - Cycerona oraz wizja św. Pawła), reguła contrappasso (prawo odwetu), czyli m. in. dydaktyczny charakter peregrynacji po zaświatach, numerologiczna kompozycja, bogactwo symboliki, rozmaitość środków ekspresji, artyzm i wymowa ideowa dzieła.

Francesco Petrarka "Canzoniere". Stworzony przez Petrarkę model liryki erotycznej i jego kontynuacje.

Giovanni Boccaccio, Decameron (Nowela jako gatunek na podstawie Dekameronu Boccaccia. Zjawisko zwane małym humanizmem i poszukiwanie humanistycznego ideału. Witalistyczna, zmysłowa, ludyczna koncepcja miłości w prozie – Boccaccia

William Szekspir, Sen nocy letniej. Określenia „literatura elżbietańska”, „dramat elżbietański”, przełom w sztuce angielskiej w latach osiemdziesiątych.

Giambattista Marino jako czołowy poeta włoskiego baroku. Zasadnicze cechy marinizmu jako prądu literackiego (J.A. Morsztyn, Utwory zebrane, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1971).

TEKSTY ŹRÓDŁOWE

Brewiarz miłości. Antologia miłości. Antologia liryki staroprowansalskiej, przeł. Z. Romanowiczowa, Wrocław 1963 BN II nr 137 albo Trubadurzy prowansalscy. Liryki najpiękniejsze, przeł. Z. Romanowiczowa, Toruń 2000.

Alighieri Dante, Liryki najpiękniejsze, przeł. E. Porębowicz, Toruń 2000.

Dzieje Tristana i Izoldy, odtworzył Józef Bédier, przeł. T. Żeleński-Boy, Warszawa 2023 i wyd. nast.

Marie de France, Pieśni, przeł. J. Dacewicz, wstęp Z. Kubiak, Warszawa 1959.

J. R. R. Tolkien, Pan Gawen, Zielony Rycerz, Perła, Król Orfeo przeł.A. Wicher, Warszawa 1990.

Chretien de Troyes, O królu Arturze i rycerzach okrągłego stołu, czyli opowieść o Graalu, przeł. A. Tatarkiewicz, Wrocław 1999.

Arcydzieła francuskiego średniowiecza, przeł. T. Żeleński (Boy), A. Tatarkiewicz, wybór M. Żurowski, wstęp i przyp. Z. Czerny, Warszawa 1968.

Abelard i Heloiza, Listy, oprac. L. Joachimowicz, Warszawa 1968.

Poeci języka angielskiego, wybór, oprac. H. Krzeczkowski, J. S. Sito, J. Żuławski, Warszawa 1971- 1974, t. 1 -2.

Romans o Róży Wihelm z Lorris, Jan z Meun, Powieść o Róży, przeł. i wstęp M. Frankowska- Terlecka i T. Giermak -Zielińska, Warszawa 1997.

Alighieri Dante, Boska Komedia (wybór), przeł. E. Porębowicz, wstęp i koment. K. Morawski, Wrocław 1977, BN II nr 187.

Alighieri Dante, Boska Komedia, przeł i przyp. A. Świderska, Kęty 2003.

Petrarka Francesco, Wybór pism, przeł. F. Faleński, J. Kurek, K. Morawski, Wrocław 1982 BN II nr 206 tu: Sonety, Triumfy) albo inne wydania

Giovanni Boccaccio, Decameron, przeł. Z. Anuszkiewicz, P. Szof, posłowiem opatrz. P. Salwa, il. K. Pietrek, Warszawa 2024 (tu: nowela: Sokół i Gryzelda)

Pierre de Ronsard, Poezje, przeł. L. Staff, M. Wroncka, L. E. Stefański, wybór i wstęp A. Sandaer, Warszawa 1968.

Szekspir William, Sen nocy letniej, przeł. W. Tarnawski, oprac. P. Mroczkowski, Wrocław 1987 BN II nr 162 oraz W. Shakespeare, Sen nocy letniej, przeł. S. Barańczak, Kraków 2008.

J. Milton, Raj utracony przeł. J. Zawadzki, na jęz. ukrain. przeł. O. Smolnicka, Katowice 2024 (fragmenty).

G. Chaucer, Opowieści kanterberyjskie, z jęz. środnioangielskiego przeł. J. Zawadzki, , Il. M. Sieńczyk, Katowice 2022 (tu: Opowieść Rycerza)

Opracowania (wybór):

P. Salwa i K. Żaboklicki, Historia literatury włoskiej, t.1, Średniowiecze -Renesans - Barok, Warszawa 1998.

Dzieje literatur europejskich, pod red. Władysława Floryana, t. 1- 3, Warszawa 1977-1988.

Huizinga Johan, Jesień średniowiecza, przeł. T. Brzostowski, wstęp H. Barycz, posł. S. Herbst, Warszawa 1961 i wyd. nast.( tu: Stylizacja miłości i Formy towarzyskie miłości).

Curtius E. R., Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, przeł. A, Borowski, Kraków 1997 lub nast. wyd nast. (zob. skany materiał na Teamsie).

P. Mroczkowski, Historia literatury angielskiej. Zarys, Wrocław 1986.

J. Adamski, Historia literatury francuskiej. Zarys, Wrocław 1989.

M. Ossowska, Ethos rycerski i jego odmiany, Warszawa 2000 (tu: Rycerz w średniowieczu i Rycerz w roli dworzanina).

Dawne literatury romańskie. Specyfika ‒ związki ‒ dziedzictwo, Lublin 2002.

J. Heistein, Historia literatury włoskiej. Zarys, Wrocław 1987.

Literatura Europy. Historia literatury europejskiej, pod red. A. Benoit- Dusausoy i G. Fontaine`a, przeł. H. Abramowicz, S. Kaufman, M. Kurek , Gdańsk 2009.

Materiał filmowy (wybór):

Odyseja – film A. Konczałowskiego z 1997 (182 min.)

Beowulf – film fantastyczno-przygodowy z roku 2007 wykonany w technologii motion capture, w reżyserii Roberta Zemeckisa. Fabuła filmu jest luźno oparta na epickim poemacie staroangielskim pt. Beowulf.

Na podstawie legendy o Rycerzach Okrągłego Stołu Zielony Rycerz w reż. Davida Lowery`ego (124 min.) produkcja USA, Irlandia 2021.

Merlin. cz. 1 i cz. 2 – amerykańsko-brytyjski film przygodowy w reż. S. Barrona 1998.

Rycerz króla Artura, reżyseria Jerry Zucker, produkcja USA, (128 min.) 1995.

No

Sen nocy letniej. Ekranizacja sztuki Szekspira, w reż. Michael Hoffmann 1999 (115 min.)

Burza. Ekranizacja sztuki Szekspira amerykański film tragikomiczny z 2010 roku w reż. I według scenariusza Julie Taymor, 2010, (105 min.)

Tristan i Izolda, ekranizacja romansu wszechczasów, film brytyjsko- niemiecko- czesko- amerykański, w reż. Kevina Reynoldsa z 2006 (120 min.)

Abelard i Heloiza, ekranizacja Stealing Heaven, reżyseria Clive Donner, produkcji jugosłowiańsko- brytyjskiej

Wiedza

- student(ka) posiada uporządkowaną wiedzę ogólną w zakresie literatury i kultury epok dawnych, uwzględniającą główne nurty dziedzictwa europejskiego i nowożytnych literatur narodowych (literatura francuska, włoska i angielska); zna najdawniejszy kanon literatury europejskiej najważniejsze dzieła literatury światowej do końca XVII w., a także wiedzę ogólną dotyczącą wybranych zagadnień z zakresu najdawniejszych dzieł literatury włoskiej, francuskiej i angielskiej (k_W01; P6S_WG)

- student(ka) dysponuje elementarną wiedzą o powiązaniach literatury omawianego okresu z innymi dziedzinami nauki, np.: historią sztuki, teatru, filozofii, teologii, muzyki (k__W02; PS6_WG)

- zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów literatury dawnej (k_W04; P6S_WG).

Umiejętności

- Analizuje i interpretuje teksty literatury dawnej we właściwych dla nich kontekstach. Odkrywa powiązania utworu literackiego z innymi

dziedzinami sztuki (k_U03; P6S_UW)

- potrafi przygotować prace pisemne i wystąpienia ustne (w języku polskim), dotyczące zagadnień właściwych dla studiowanego kierunku

(k_U04; P6S_UK);

Kompetencje społeczne

- student(ka) dostrzega rolę literatury w kształtowaniu wzorców tożsamości narodowej i europejskiej; docenia znaczenie tradycji i dziedzictwa kulturowego (k_K03; P6S_KO).

Metody dydaktyczne:

- wykład konwersatoryjny

- prezentacja materiałów ilustracyjnych (fragmenty filmów, sztuk teatralnych, materiałów z wystaw, etc.)

- analiza przypadków

- praca z tekstem

- dyskusja na temat wybranych zagadnień przedmiotowych,

- referat i prezentacja opracowanych przez studentów tematów

Aktywny udział w zajęciach 30 %,, k_W01, k__W02, k_W04, (k_U03

sprawdzian - 15%, k__W02, k_W04

praca autorska w formie prezentacji - 15 % k_W01 , k__W02, k_U04

-