Literatura polska do k. XVIII w. 1

licencjackie

filologia polska

1

ogólnoakademicki

obowiązkowe

Realizowany w sali

znajomość podstaw historii Polski; podstawowa wiedza z historii literatury polskiej na poziomie liceum

Literatura uzupełniająca (wybór):

1) Owidiusz, Metamorfozy, przeł. A. Kamieńska i S. Stabryła, oprac. S. Stabryła, Wrocław 1995, BN II, nr 76.

2) Trubadurzy prowansalscy. Liryki najpiękniejsze, przeł. Z. Romanowiczowa, Toruń 2000.

3) P. Abelard, Abelard i Heloiza. Listy, wybrał, przeł., oprac. L. Joachimowicz, Warszawa 1968.

4) Wilhelm z Lorris, Jan z Meun, Powieść o Róży, wybór, przeł. i wstęp M. Frankowska-Terlecka i T. Giermak -Zielińska, Warszawa 1997.

5) G. Chaucer, Opowieści kanterberyjskie, przeł. J. Zawadzki, il. M. Sieńczyk, Katowice 2021.

6) By czas nie zaćmił i niepamięć. Wybór kronik średniowiecznych, oprac. A. Jelicz, Warszawa 1979.

7) Toć jest dziwne a nowe. Antologia literatury polskiego średniowiecza, oprac. A. Jelicz, Warszawa 1987.

8) Cały świat nie pomieściłby ksiąg. Staropolskie opowieści i przekazy apokryficzne, wyd. W. R. W. R. Rzepka i W. Wydra, wstęp M. Adamczyk, Warszawa 1996.

9) Antologia poezji łacińskiej w Polsce, t. 1, Średniowiecze, red. I. Lewandowski, Poznań 2004; t. 2, Renesans, red. I. Lewandowski, Poznań 1996.

10) Patrząc na rozmaite świata tego sprawy. Antologia polskiej poezji renesansowej, oprac. J. Sokołowska, Warszawa 1984.

11) D. Alighieri, Liryki najpiękniejsze, przeł. E. Porębowicz, Toruń 2000 (tu: Vita nuova).

12) F. Petrarca, O niewiedzy własnej i innych. Listy wybrane, przygotowali do druku. W. Olszaniec i A. Gorzkowski przy współpracy P. Salwy, Gdańsk 2024.

13) J. Sokolski, Pielgrzymi do piekła i raju. Świat średniowiecznych łacińskich wizji eschatologicznych, Wrocław 1995.

14) Śmierci z Mistrzem dwojakie gadania… Nieznany drukowany przekaz „Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią”, wyd. W. Wydra, Poznań 2018.

11) K. Morawski, Dante Alighieri, Warszawa 1961.

12) A. Alciato, Emblematy, wyd. i przeł. B. Czarski, przedmową opatrzył R. Krzywy, Warszawa 2021 albo Andrea Alciatus, Emblematum libellus. (Książeczka emblematów), przeł. i koment. pod kierunkiem M. Mejora, A. Dawidziuk, B. Dziadkiewicz i E. Kuzdroń -Zaniewskiej, wstęp i oprac. R. Krzywy, Warszawa 2002.

13) Palingeniusz (Marcellus Pallingenius Stellatus), Zodiak życia, przeł. U. Bednarz, wstęp U. Bednarz i J. Sokolski, Wrocław 2015.

14) A. Nowicka-Jeżowa, Spotkania w labiryncie. Szkice o poezji Jana Kochanowskiego, Kraków 2019.

Podręczniki uzupełniające (wybrane rozdziały)

E. R. Curtius, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, przeł. i oprac. A. Borowski, Kraków 1997.

Dzieje literatur europejskich, pod red. W. Floriana, Warszawa 1977.

J. Pelc, Jan Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej, Warszawa 1980.

D. de Rougemont, Miłość a świat kultury zachodniej, przeł. L. Eustachiewicz, Warszawa 1999.

Historia literatury włoskiej. Średniowiecze – renesans– barok, pod red. P. Salwy i K. Żaboklickiego, Warszawa 1998, t. 1.

- udział w zajęciach 45h - 1,5p. ECTS

- przygotowanie do zajęć i pracy zaliczeniowej w porozumieniu z prowadzącym 25h - 1p. ECTS

- przygotowanie do zaliczenia - 20h - 0,5 p. ECTS

Zajęcia mają na celu zaznajomienie studentów z techniką czytania tekstów dawnych, jakie wynikają z uwzględniania różnych aspektów dzieła literackiego, np.: retorycznego, historycznego, symbolicznego, antropologicznego czy folklorystycznego.

Literatura polska do końca XVIII w.

(z elementami literatury powszechnej)

1. Zapoznanie studentów z reprezentatywnymi zjawiskami i faktami historii dawnej literatury polskiej (z uwzględnieniem tendencji

ideowych, filozoficznych, estetycznych) na tle literatury powszechnej.

2. Nabycie przez studentów umiejętności pogłębionego odbioru dawnego tekstu jako dokumentu epoki i jako dzieła literackiego.

Kształcenie zdolności wykorzystywania różnych metod interpretacji utworu.

3. Przełamanie stereotypów istniejących wokół literatury epok dawnych.

4. Zrozumienie znaczenia dawnej tradycji literackiej w dialogu ze współczesnością

Problematyka konwersatorium

(Zagadnienia ogólne realizowane podczas zajęć oraz szczegółowe dane otrzymuje student na początku semestru.)

1. Zagadnienie periodyzacji literatury epok dawnych. Przegląd stanowisk badawczych.

2. Piśmiennictwo łacińskie i polskie średniowiecza.

3. Przekłady Pisma Świętego. Inspiracje biblijne w literaturze staropolskiej.

4. Żywotopisarstwo świętych. Początki europejskie i rozwój hagiografii polskiej.

5. Humanizm, renesans, reformacja - zakres semantyczny tych pojęć w skali europejskiej i w warunkach polskich.

6. Renesansowa publicystyka polityczna i społeczna.

7. Obecność antyku w literaturze dawnej. Tradycjonalizm i nowatorstwo.

8. Reprezentatywne gatunki literackie na tle głównych kierunków rozwoju literatury polskiej do końca XVI w., z uwzględnieniem

osiągnięć i tendencji w literaturze europejskiej

A. Literatura z I semestru:

wykorzystywana podczas zajęć

studiowana samodzielnie przez studenta

Uwaga: Na początku semestru student otrzymuje wykaz pozycji, obejmujących literaturę podmiotu i przedmiotu, które będą

wykorzystywane na zajęciach (pozostałe przeznaczone do samodzielnego studiowania).

Teksty polskie

1) Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Wrocław 2005 (fragmenty modlitw, kazania świętokrzyskie (tu: Kazanie II na dzień św. Katarzyny) oraz kazania gnieźnieńskie (tu: Kazanie VI O św. Bartłomieju), psałterzy, Rozmyślania przemyskie – romans religijny, pieśni religijne – Średniowieczna pieśń religijna, oprac. M. Korolko, Wrocław 1980, BN I nr 65), poezja hagiograficzna- (Polskie wierszowane legendy średniowieczne, wyd. i oprac. S. Wierczyński i W. Kuraszkiewicz, Wrocław 1962 (tu: Legenda o św. Aleksym, Legenda o św. Dorocie, Pieśń-legenda o św. Katarzynie, Pieśń legenda o św. Krzysztoforze), pieśń świecka, tj. poezja religijno-dydaktyczna, poezja społeczno-obyczajowa, okolicznościowa i religijno – polemiczna, [w:] Polska poezja świecka XV wieku, oprac. M. Włodarski, Wrocław 1997, BN I, nr 60 (tu: utwory O chlebowym stole Przecława Słoty, wiersz o zabiciu Andrzeja Tęczyńskiego, Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią, Skarga umierającego w dwóch wersjach płockiej i wrocławskiej, Chytrze bydlą z pany kmiecie, Pieśń o Wiklefie Andrzeja Gałki z Dobczyna), zob. T. Michałowska, Średniowiecze...

2) Anonim tzw. Gall, Kronika polska, przeł. R. Grodecki, wstęp M. Plezia, Wrocław 2005, BN I 59, nr 59.

3) Antologia poezji polsko-łacińskiej 1470-1543, wstęp i oprac. A. Jelicz, Szczecin 1985 (tu: Jana z Wiślicy Wojna pruska oraz Mikołaja z Hussowa, Pieśń o żubrze, wybrane utwory: Filipa Kallimacha, Konrada Celtisa, Jana Dantyszka, Andrzeja Krzyckiego i Klemensa Janickiego)

4) Mikołaj z Wilkowiecka, Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim, oprac. J. Okoń, Wrocław 1971, BN I nr 201.

5) M. Rej, Wybór pism, oprac. A. Kochan, Warszawa 2006, BN I nr 308, (tu: Krótka rozprawa miedzy trzemi osobami [...], Żywot człowieka poczciwego, Kupiec, Źwierzyniec (dwa epigramy)

6) Z duchem w rozmawianiu. Szesnastowieczna proza polska, oprac. W. Walecki, Kraków 1991 (tu wybrane fragmenty: Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej; Łukasz Górnicki, Dworzanin polski)

7) J. Kochanowski, Pieśni, oprac. Szczerbicka -Ślęk, Wrocław 1997, BN I, nr 100 albo inne wydanie (tu: po jednej pieśni z każdej odmiany tematycznej, np. wybrana pieśń o miłości, pieśń historyczna, religijna, pieśń autotematyczna, biesiadna, filozoficzna, obyczajowa, ich wzorce horacjańskie, Pieśń świętojańska o sobótce, a także pieśń-hymn Czego chcesz od nas Panie, zob. Ziomek, Renesans…)

8) J. Kochanowski, Fraszki, oprac. J. Pelc, Wrocław 1998, BN I nr 163 (tu: definicja, różnorodność tematyczna: autotematyczne, refleksyjne, filozoficzne, o miłości, biesiadne, autobiograficzne, żartobliwe, tragiczne (przykłady). Różne ich odmiany gatunkowe: epigramat, fraszka, epitafium, erotyk, anakreontyk (Sen I, 12) albo np. Z Anakreonta I, 8; I, 40), epigramy z Antologii greckiej, epitalamium, enigmat, trzy rodzaje sonetów: francuski, włoski i elżbietański – Do Franciszka II, 105 (sonet włoski); Do Stanisława Wapowskiego III, 24 (sonet francuski); Do Paniej I, 97 (sonet elżbietański), varietas treści i stylu, np. cztery fraszki – erotyki Jana Kochanowskiego "Do dziewki" reprezentują cztery rozmaite style wypowiedzi właściwe renesansowemu erotykowi poety tj. od dosadnego żartu po wyszukany i wytworny komplement) zob. Ziomek, Renesans...

9) J. Kochanowski, Z łacińska śpiewa Słowian Muza. Elegie -foricenia -liryki, przeł. L. Staff, wstęp Z. Kubiak, Warszawa 1982. Elegie i foricoenia, (tu: m. in. erotyczny charakter Elegii padewskich, definicja elegii, jej geneza, rzymskie wzorce, kompozycja, kreacja tajemniczej kochanki o imieniu Lidia, dzieje nieszczęśliwej miłości)

10) J. Kochanowski, Treny, oprac. J. Pelc, Wrocław 2019, BN I nr 1 (tu: definicja, czy treny są pisane w konwencji epicedium?, kompozycja utworu, w którym trenie wypowiedź poety osiąga najwyższe stadium gniewu i buntu?)

11) J. Kochanowski, Odprawa posłów greckich, oprac. T. Ulewicz, Wrocław 2019, BN I, nr 3, (tu: okoliczności powstania, kompozycja Odprawy posłów greckich, (podział na epeisodiony i stasimony), omówienie tragedii pod kątem rozwoju zdarzeń: prótasis, epítasis, kátastasis i katastrophé. Dlaczego utwór ten uchodzi za tragedię racji? zob. Ziomek, Renesans...)

12) J. Kochanowski, Psałterz Dawidów, oprac. J. Ziomek, Wrocław 1960, BN I, nr 174 (tu; geneza powstania, wzorce, kompozycja i charakter, koncepcja podmiotu lirycznego, uniwersalizm, kreacja Boga, artyzm poetycki, dwa wybrane utwory do omówienia.

13) J. Kochanowski, Dzieła polskie, oprac. J. Krzyżanowski, Warszawa 1980 albo inne wydanie (tu: Muza, Zuzanna i Satyr albo Dziki mąż - treść i kompozycja, zob. J. Ziomek, Renesans…

14) Sz. Szymonowic, Sielanki i pozostałe wiersze polskie, oprac. J. Pelc, Wrocław 2000, BN I nr 182 (tu: Żeńcy i Kołacze, definicja sielanki, wyznaczniki kompozycyjne)

Teksty z literatury obcej (wybrane fragmenty)

1) Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 roku, transkrypcja typu „B” oryginalnego tekstu z XVI wieku, wstępy ks. J. Frankowski, Warszawa 2000 lub Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, w przeł. Z języka oryginalnego, oprac. zespół biblistów z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, Poznań 2005 (ST: Księga Hioba, Księga Psalmów– trzy wybrane, Księga Koheleta 1-6, Pieśń nad pieśniami– dwa wybrane fragmenty, Lamentacje – tren I i III, Księga Daniela – historia cnotliwej Zuzanny; NT: Ewangelia według św. Mateusza; św. Paweł Pierwszy list do Koryntian– Hymn o miłości)

2) Horacy, Wybór poezji, oprac. J. Krókowski, Wrocław 1972, BN II, nr 25 albo inne wydanie.

3) Św. Augustyn, Wyznania, przeł. wstęp Z. Kubiak, Warszawa 1992 (tu: Księga XI)

4) Pieśń o Rolandzie, przeł. T. Żeleński (Boy), oprac. A. Drzewicka, Wrocław 1991, BN II, nr 233.

5) Dzieje Tristana i Izoldy, ze starofrancuskiego teksty Bèroula –Thomasa: Powieść o Tristanie Marii z Francji: Wiciokrzew, Szaleństwo Tristana, przeł. i oprac. J. Gorecka -Kalita, Wrocław 2006, BN II, nr 254 albo inne wydanie np. Dzieje Tristana i Izoldy, odtworzył J. Bèdier, przeł. T. Żeleński (Boy), Wrocław 2024.

6) Dante Alighieri, Boska Komedia (wybór), przeł. A. Świderska, Kęty 2003 (tu: Piekło).

7) Francesco Petrarca, Wybór pism, wybór, wstęp i koment. K. Morawski, przeł. F. Faleński, J. Kurek, K. Morawski, Wrocław 1982, BN II, nr 206 albo inne wydanie (tu: trzy wybrane sonety, Triumfy, list Ad Johannem de Columna).

8) G. Boccaccio, Decameron, przeł. Z. Anuszkiewicz, ballady przeł. P. Szof, posłowie P. Salwa, przypisy oprac. A. Pomierny - Wąsińska i Z. Anuszkiewicz, Warszawa 2024 (tu: Sokół i Gryzelda)

9) Erazm z Rotterdamu, Pochwała głupoty, [w:] Tenże, Wybór pism, przeł. M. Cytowska, E. Jędrkiewicz, M. Mejor, wybór, wstęp i koment. M. Cytowska, Wrocław 1992, BN II, nr 231 (wybrany fragment).

10) W. Szekspir, Sen nocy letniej, przeł. W. Tarnawski, oprac. P. Mroczkowski, Wrocław 1987, BN II, nr 162 albo inne wyd.

Podręczniki

T. Michałowska, Średniowiecze, Warszawa 1995 i nast. wyd.

J. Ziomek, Renesans, Warszawa 2002 i wyd. nast.

Słownik literatury staropolskiej, pod red. T. Michałowskiej, Wrocław 1998.

Wiedza: absolwent(ka)

– ma uporządkowaną wiedzę ogólną w zakresie literatury i kultury staropolskiej (średniowiecze i renesans), obejmującą główne nurty dziedzictwa europejskiego i nowożytnych literatur narodowych; zna najsłynniejsze dzieła literatury światowej wskazanego okresu; zna podstawowe teksty wchodzące w obręb literatury polskiej X -XVI w. Wiedza ta połączona jest ze znajomością kontekstu powstawania tych tekstów (autorzy i ich biografie, pole literackie i społeczne, uwarunkowania historyczne, ideowe i estetyczne); zna podstawowe pojęcia, zjawiska literackie, cezury czasowe, główne kierunki rozwoju najdawniejszej literatury rodzimej (k_W01);

– zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów literatury dawnej (k_W04);

Umiejętności: absolwent(ka)

– potrafi wykorzystać posiadaną wiedzę literaturoznawczą w formułowaniu i analizowaniu problemów badawczych w opracowaniu i przygotowaniu wyników badań w wystąpieniach ustnych (k_U01)

– potrafi dokonać analizy i interpretacji tekstów z zastosowaniem odpowiednich metod literaturoznawczych (k_U03);

– potrafi brać udział w dyskusji, prezentując różne stanowiska i opinie (k_U05)

Kompetencje społeczne: absolwent(ka)

– jest gotowy do krytycznej oceny posiadanej wiedzy literaturoznawczej (k_K01);

Metody dydaktyczne:

- wykład konwersatoryjny,

- praca z tekstem

- dyskusja na temat wybranych zagadnień przedmiotowych,

- prezentacja materiałów ilustracyjnych (fragmenty filmów, sztuk teatralnych, materiały z wystaw itp.)

- analiza przypadków,

- metody e-learningowe, konsultacje

Formy zaliczenia:

Zaliczenie na podstawie ocen cząstkowych otrzymywanych w trakcie trwania zajęć.

I semestr –

aktywność na zajęciach k_U05, k_K01, k_U01, k_U03, k_U05

kolokwium pisemne ze znajomości lektur (opisowe), udział w dyskusjach na wybrany temat. Sprawdzenie efektów k_W01, k_W04,