Współczesne kierunki lingwistyczne

Studia licencjackie

Lingwistyka stosowana

Semestr zimowy

obowiązkowe

Realizowany zdalnie

Artykuły z czasopism oraz serii wydawniczych zadawane na zajęciach.

A. Godziny kontaktowe: 55h / 2 ECTS

Udział w zajęciach: 30h

Udział w konsultacjach: 25h

B. Praca własna studenta: 25h / 1 ECTS

Przygotowanie do zajęć: 15h

Przygotowanie do zaliczenia: 10h

Przedmiot zapoznaje studentów z najważniejszymi kierunkami badań lingwistycznych oraz z niesionymi przez nie koncepcjami języka i jego użycia.

Przedmiot zapoznaje studentów z najważniejszymi (i zasadniczo współczesnymi) metodologiami badań lingwistycznych, począwszy od narodzin językoznawstwa nowożytnego, poprzez strukturalizm, generatywizm, lingwistykę antropologiczną, komunikacjonizm, teorie pragmatyczne, po kognitywizm. Studenci zyskują orientację w zakresie różnych koncepcji na temat natury języka i różnych aspektów jego użycia, możliwych perspektyw badawczych, skorelowanych z innymi dziedzinami i dyscyplinami nauki.

Zakres tematów:

1) Zagadnienia wstępne. Przedmiot badań językoznawstwa. Język i jego cechy. Znakowy charakter języka. Uniwersalia językowe.

2) Dyscypliny lingwistyki. Synchronia i diachronia w badaniach językoznawczych. Związek lingwistyki z innymi naukami. Komunikacja językowa. Funkcje języka i wypowiedzi.

3) Wybrane zagadnienia z historii językoznawstwa przedstrukturalistycznego. Poglądy starożytnych. Narodziny językoznawstwa nowożytnego. Językoznawstwo historyczno-porównawcze, ewolucjonizm, psychologizm, młodogramatycy, szkoła kazańska (N. Baudoin de Courtenay).

4) Strukturalizm. Teoria de Saussure’a. Praska szkoła lingwistyczna. Szkoły lingwistyczne dojrzałego strukturalizmu. Pojęcie systemu językowego. Podsystemy języka: fonologiczny, morfologiczny, syntaktyczny, leksykalny.

5) Szkoły lingwistyczne dojrzałego strukturalizmu. Strukturalistyczne teorie znaku i znaczenia. Badania nad funkcyjno-stylistycznym zróżnicowaniem języków.

6) Amerykańska szkoła lingwistyki antropologicznej. Szkoła amerykańska Edwarda Sapira i Benjamina Lee Whorfa.

7) Lingwistyka antropologiczna. Współczesne kierunki badań. Uniwersalne a kulturowe kategorie gramatyczne.

8) Etnolingwistyka. Zakres dyscypliny. Etnolingwistyka w Polsce. Koncepcje językowego obrazu świata.

9) Generatywny model języka. Gramatyka generatywno-transformacyjna N. Chomsky’ego.

10) Komunikacjonizm. Główne założenia i pojęcia gramatyki komunikacyjnej. Język w kontekście, funkcjonalne podejście do komunikacji, język jako działanie.

11) Teorie pragmatyczne. Teoria aktów mowy.

12) Kognitywizm. Filozoficzne i psychologiczne korzenie kognitywizmu. Podstawowe założenia teoretyczne językoznawstwa kognitywistycznego (Eleonora Rosch, Georg Lakoff, Ronald Langacker, John R. Taylor).

A. Literatura wymagana do ostatecznego zaliczenia zajęć

A1. wykorzystywana podczas zajęć

Anusiewicz J., Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław 1995.

Fisiak J., Wstęp do współczesnych teorii lingwistycznych, Warszawa 1985.

Helbig Gerhard Dzieje językoznawstwa nowożytnego, Warszawa 1982.

Językoznawstwo strukturalne. Wybór tekstów pod red. H. Kurkowskiej i A. Weinsberga, Warszawa 1979.

Kalisz R., Pragmatyka językowa, Gdańsk 1993.

Tabakowska E., Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, Kraków 2001.

Łuczyński E., Maćkiewicz J., Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, Gdańsk 2001.

A2. studiowana samodzielnie przez studenta

Lakoff G., Johnson Mark, Metafory w naszym życiu, Warszawa 1988.

Wiedza:

student zna i rozumie

1. główne metody i teorie językoznawcze, wyjaśniające naturę języka i problematykę związaną z jego użyciem, a także stawiające zadania językoznawstwu i wyznaczające zakres jego zainteresowań (k_W01)

2. znaczenie językoznawstwa w systemie nauk humanistycznych, jego specyfikę przedmiotową i metodologiczną oraz kierunki rozwoju (k_W02);

3. widzi antropologiczny charakter języka i językoznawstwa oraz wielość czynników, kształtujących zarówno sam język, jak i spojrzenie na niego. (k_W03);

Umiejętności:

student potrafi

4. posługiwać się terminologią związaną z najważniejszymi kierunkami badań; łączyć z określonymi metodologiami najważniejsze ośrodki i postaci życia naukowego (k_U02);

5. rozpoznać przynależność metodologiczną określonych prac językoznawczych (k_U03);

6. łączyć daną lingwistyczną orientację badawczą z czynnikami wyznaczającymi nowe perspektywy rozwojowe lingwistyki (wpływ zmienności paradygmatów naukowych) (k_U04);

Kompetencje społeczne:

student jest gotów do

7. krytycznej oceny posiadanej wiedzy z zakresu opisywanego przedmiotu, a tym samym ma świadomość jej uzupełniania (k_K01);

8. wykorzystania uzyskanej wiedzy w rozwiązywaniu problemów poznawczych związanych z naturą języka i jego użyć; zdaje sobie sprawę z tymczasowości danego stanu wiedzy ludzkiej o języku i nieuchronnej zmiany perspektyw badawczych (k_K02).

Metody i kryteria oceniania:

A. Formy zaliczenia (weryfikacja efektów uczenia się)

Praca zaliczeniowa (efekty 1-6);

Zadania cząstkowe (efekty 1-8).

B. Podstawowe kryteria ustalenia oceny

Ustalenie oceny końcowej na podstawie ocen cząstkowych (40%) i pracy zaliczeniowej (60%).

• obecność na zajęciach,

• kompetentna aktywność na zajęciach,

• kolokwium zaliczeniowe.

Metody dydaktyczne:

Elementy wykładu/lektura własna/dyskusja