Monitoring biologiczny

Podniesienie poziomu świadomości proekologicznej, zrozumienie procesów zachodzących w środowisku przyrodniczym i ich wpływu na świat przyrody ożywionej. Umiejętność rozpoznawania reakcji organizmów żywych na ponadnormatywne zanieczyszczenia atmosfery, hydrosfery i pedosfery.

A. Problematyka wykładu: Definicja i istota monitoringu. Monitoring biologiczny a bioindykacja. Monitoring biologiczny w systemie Państwowego Monitoringu Środowiska. Rodzaje metod bioindykacyjnych. Porosty jako bioindykatory stanu środowi-ska. Monitoring biologiczny wód powierzchniowych, wód jeziornych (wskaźniki eutrofizacji, zakwaszenia i stanu czystości wód) i wód rzecznych. Podział rzek w oparciu o gatunki przewodnie ryb. Biomonitoring ekosystemów leśnych. Stan uszkodzeń drzewostanów w Polsce. Dynamika gradacji owadów jako wskaźnik degradacji lasów. Monitoring roślin naczyniowych i fauny w ekosystemach nieleśnych. Monitoring agroekosystemów. Owady jako wskaźnik stanu środowiska agrocenoz. Monitoring ekosystemów miejskich. Rośliny i bezkręgowce jako biowskaźniki zmian w ekosystemie miejskim.

B. Problematyka laboratorium: Cechy organizmów żywych wykorzystywane w metodach monitoringu biologicznego i bio-indykacji. Porosty jako bioindykatory zanieczyszczeń powietrza. Organizmy wskaźnikowe wód powierzchniowych. Rośliny wskaźnikowe gleb silnie kwaśnych, kwaśnych, umiarkowanie kwaśnych, słabo kwaśnych i obojętnych oraz zasadowych. Rośli-ny wskaźnikowe gleb nadmiernie przenawożonych związkami azotu i bogatych w azot. Patogeneza chorób roślin. Określanie stężenia dwutlenku siarki i fluorowodoru oraz obecności ołowiu i cynku na przykładzie wybranych roślin.

A. Literatura wymagana do ostatecznego zaliczenia zajęć (zdania egzaminu):

A.1. wykorzystywana podczas zajęć

1. Zimny H.: Ekologiczna ocena stanu środowiska. bioindykacja i biomonitoring. Wyd. ARW, Warszawa 2006.

2. Zimny H.: Ekologia ogólna. Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków 2005.

3. Główny Inspektor Ochrony Środowiska: Program Państwowego Monitoringu Środowiska na lata 2010-2012, Departament Monitoringu, Ocen i Prognoz, Warszawa 2009.

4. Jankowski W.: Zastosowanie bioindykacji w praktyce monitoringu środowiska na przykładzie północno - wschodniej Pol-ski. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1994.

5. Zarzycki K. i in.: Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków 2002.

A.2. studiowana samodzielnie przez studenta

jw.

B. Literatura uzupełniająca

1. Źródła elektroniczne (wejście przez Wirtualną Bibliotekę Nauki, stronę biblioteki UO)

Wiedza

K_W11_ przedstawia źródła zmienności organizmów oraz czasowe i przestrzenne uwarunkowania różnorodności biologicznej_ OP1A_W02

K_W16_ charakteryzuje najważniejsze zagrożenia środowiska przyrodniczego w różnych skalach przestrzennych (globalnej, regionalnej, lokalnej)_ OP1A_W02

K_W27_ przedstawia podstawowe reguły, metody i techniki prowadzenia badań terenowych w środowisku przyrodniczym oraz możliwości ich wykorzystania w ochronie przyrody_ OP1A_W05

Umiejętności

K_U05_ samodzielnie wyszukuje i korzysta z dostępnych źródeł informacji biologicznej, w tym ze źródeł elektronicznych _ OP1A_U03

K_U08_ przeprowadza obserwacje oraz wykonuje w terenie lub laboratorium proste pomiary fizyczne, biologiczne i chemiczne _ OP1A_U06

K_U09_ dokonuje syntezy danych pochodzących z różnych źródeł i wyciąga na tej podstawie wnioski_ OP1A_U07

K_U10_ w dyskusji specjalistycznej potrafi posługiwać się językiem naukowym typowym dla nauk biologicznych _ OP1A_U08

K_U12_pracuje samodzielnie i zespołowo w rozwiązywaniu problemów biologicznych_ OP1A_U10

K_U13_ uczy się samodzielnie wyznaczonych zagadnień_ OP1A_U11

Kompetencje społeczne (postawy)

K_K01_ wykazuje zainteresowanie podstawowymi zjawiskami i procesami przyrodniczymi, w szczególności biologicznymi_ OP1A_K01

K_K03_ jest odpowiedzialny za powierzany sprzęt i własną pracę oraz szanuje pracę innych_ OP1A_K03

K_K06_ dąży do stałego aktualizowania wiedzy z zakresu nauk biologicznych _ OP1A_K06

K_K07_ jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo pracy własnej i innych_ OP1A_K07

Forma i sposób zaliczenia oraz podstawowe kryteria oceny lub wymagania egzaminacyjne

A. Sposób zaliczenia

• zaliczenie z oceną: W, L

B. Formy zaliczenia na przykład:

• W: kolokwium pisemne z pytaniami otwartymi

• L: ocena zaliczeniowa na podstawie ocen cząstkowych otrzymywanych w trakcie trwania semestru z kolokwiów, sprawozdań i aktywności na zajęciach

C. Podstawowe kryteria

• W:50%+1 poprawnych odpowiedzi

• L: ustalenie oceny zaliczeniowej na podstawie ocen cząstkowych