Stosowanie środków przymusu bezpośredniego w postępowaniu karnym

1. Zapoznanie Studenta z problematyką środków przymusu bezpośredniego w ujęciu ograniczeń praw człowieka, regulacji ustaw resortowych oraz ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej, techniki interwencji oraz w ujęciu wykonania czynności procesowych, w ramach których aktualizuje się potrzeba zastosowania środków przymusu bezpośredniego.

2. Przedstawienie Studentowi wad i zalet aktualnych regulacji oraz ich konsekwencji na gruncie prawa karnego procesowego, materialnego, odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz cywilnej.

3. Nabycie przez Studenta umiejętności interpretacji przepisów ustawy o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej, Kodeksu postępowania karnego oraz Konstytucji RP, w tym umiejętności krytycznego spojrzenia na obecnie obowiązujące przepisy oraz umiejętności formułowania wniosków de lege lata i de lege ferenda.

I. Środki przymusu bezpośredniego – zagadnienia ogólne

1.1. Środki przymusu bezpośredniego w ujęciu historycznym

1.1.1. Stosowanie środków przymusu bezpośredniego w średniowiecznej Polsce

1.1.2. Przymus bezpośredni w świetle prawodawstwa Rzeczpospolitej szlacheckiej

1.1.3. Regulacje prawne z okresu II Rzeczpospolitej

1.1.4. Stosowanie środków przymusu bezpośredniego w Polsce po 1945 r.

1.2. Pojęcie i funkcje środków przymusu bezpośredniego

II. Konstytucyjne i międzynarodowe podstawy stosowania przymusu bezpośredniego

2.1. Środki przymusu bezpośredniego jako ograniczenie praw człowieka

2.1.1. Godność

2.1.2. Wolność osobista, nietykalność osobista oraz bezpieczeństwo osobiste

2.1.3. Wolność od tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania

2.1.4. Prawo do życia

2.1.5. Wolność przemieszczania si

2.1.6. Prawo do prywatności

2.1.7. Nienaruszalność mieszkania

2.1.8. Prawo własności

2.2. Reguły stanowienia i stosowania środków przymusu bezpośredniego

2.2.1. Elementy klauzuli limitacyjnej z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP

2.2.1.1. Wymóg ustawowej regulacji

2.2.1.2. Przesłanki materialne

2.2.1.3. Proporcjonalność sensu largo

2.2.1.4. Zakaz naruszania istoty praw i wolności

2.2.2. Zasada proporcjonalności a klauzula demokratycznego państwa prawnego

III. Pozakodeksowa regulacja przymusu bezpośredniego

3.1. Systematyka pozakodeksowych przepisów normujących środki przymusu bezpośredniego

3.2. Podmioty uprawnione do używania lub wykorzystywania środków przymusu bezpośredniego

3.3. Katalog i sposób zastosowania środków przymusu bezpośredniego

3.4. Sytuacje uzasadniające zastosowanie przymusu bezpośredniego

3.5. Zasady i procedura stosowania środków przymusu bezpośredniego

3.6. Dokumentowanie zastosowania środków przymusu bezpośredniego oraz zabezpieczenie dowodów

IV. Środki przymusu bezpośredniego w systemie prawa karnego procesowego – zagadnienia węzłowe

4.1. Reguły wykładni przepisów procesowych

4.2. Środki przymusu bezpośredniego na tle poszczególnych zasad i celów procesu karnego

4.2.1. Zasada domniemania niewinności

4.2.2. Zasada prawa do obron

4.2.3. Zasada szybkości postępowania

4.2.4. Zasada rzetelnego procesu

4.2.5. Zasada prawdy

4.2.6. Zasada legalizmu

V. Model stosowania środków przymusu bezpośredniego w procesie karnym

5.1. Zakres ustawowej regulacji stosowania przymusu bezpośredniego w przepisach k.p.k.

5.2. Wymuszenie obowiązku poddania się badaniom przez oskarżonego i osobę podejrzaną

5.3. Wymuszenie obowiązku poddania się badaniom przez pokrzywdzonego

5.4. Wymuszenie obowiązku poddania się badaniom eliminacyjnym

5.5. Czynności zatrzymania rzeczy i przeszukania

5.6. Zatrzymanie osoby

5.6.1. Ujęcie obywatelskie

5.6.2. Zatrzymanie właściwe

5.6.3. Zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie

5.7. Problem zasadności stosowania przymusu bezpośredniego w ramach wykonania pozostałych czynności procesowych

5.8. Dokumentowanie zastosowania przymusu bezpośredniego w toku czynności procesowych

VI. Kontrola stosowania środków przymusu bezpośredniego

6.1. Konstytucyjne i międzynarodowe aspekty kontroli

6.2. Kontrola stosowania przymusu bezpośredniego na poziomie ustawowym

6.2.1. Pozakodeksowe podstawy kontroli z urzędu

6.2.2. Kontrola z urzędu w przepisach k.p.k.

6.2.3. Pozakodeksowe podstawy kontroli na wniosek

6.2.4. Kontrola na wniosek w przepisach k.p.k.

VII. Konsekwencje naruszenia przepisów w przedmiocie stosowania środków przymusu bezpośredniego w procesie karnym

7.1. Konsekwencje procesowe w postępowaniu karnym

7.2. Konsekwencje karnoprawne, dyscyplinarne oraz cywilnoprawne

Literatura podstawowa:

1) Prusek M., Problematyka środków przymusu bezpośredniego w świetle konstytucyjnego wymogu regulacji ustawowej (art. 31 ust. 3 Konstytucji RP). Cz. I, Przegl. Pol. 2016, nr 4. Cz. II, Przegl. Pol. 2017, nr 1

2) Wojtyczek K., Granice ingerencji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP, Kraków 1999

3) Zagrodnik J. (red.) i in., Proces karny, Warszawa 2019

4) Netczuk R., Przesłanki i warunki użycia środków przymusu bezpośredniego przez polskie służby porządkowe w świetle gwarancji praw człowieka i obywatela – cz. I., MoP 2011, nr 23

5) Jurgilewicz M., Środki przymusu bezpośredniego i broń palna. Użycie lub wykorzystanie w ochronie bezpieczeństwa wewnętrznego, Warszawa 2015

Literatura uzupełniająca:

1) Gryniuk A., Przymus prawny. Studium socjologiczno-prawne, Toruń 1994

2) Skorupka J. (red.) i in., Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2020

3) Garlicki L. (red.), Zubik M. (red.) i in., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2016, t. I-II

4) Lach A., Granice badań oskarżonego w celach dowodowych. Studium w świetle reguły nemo se ipsum accusare tenetur, Toruń 2010

5) Koper R., W sprawie regulacji stosowania środków przymusu bezpośredniego w procesie karnym, Przegl. Pol. 2014, nr 4

Wiedza:

K_W02 Zna pojęcia, struktury organów i instytucji z dziedziny bezpieczeństwa wewnętrznego jak i zasad rozumowania prawniczego, logiki, organizacji i zarządzania.

K_W03 Zna i rozumie zależności między dziedzinami, działami bezpieczeństwa wewnętrznego a innymi naukami na poziomie umożliwiającą interdyscyplinarną i multidyscyplinarną pracę ze specjalistami z innych dziedzin nauki jak i posiada wiedzę na temat szeroko postrzeganych zjawisk i zagadnień bezpieczeństwa wewnętrznego, jego prawnych, organizacyjnych i strukturalnych podstaw.

K_W07 Zna podstawy nauk pomocniczych dla bezpieczeństwa wewnętrznego (np. kryminologii, kryminalistyki, penitencjarystyki, ergonomii, logistyki, bezpieczeństwa i higieny pracy) ,zna etykę zawodu pracowników organów bezpieczeństwa wewnętrznego ze szczególnym uwzględnieniem obowiązku przestrzegania zasad zachowania tajemnicy zawodowej.

K_W09 Zna budowę i podstawy funkcjonowania aparatu administracyjnego w różnych obszarach bezpieczeństwa.

K_W10 Zna podstawy projektowania i przeprowadzania modyfikacji w zakresie tworzenia aktów administracyjnych na potrzeby i w ramach funkcjonowania struktur bezpieczeństwa wewnętrznego.

Umiejętności:

K_U01 Posiada umiejętność ustalania stanu faktycznego, wykładni przepisów i subsumcji jak i wyszukiwania, analizy, oceny, selekcji, interpretacji informacji, zasad, źródeł wiedzy pozyskanych w trakcie procesu kształcenia.

K_U02 Samodzielne zdobywa, wykorzystuje i poszerza wiedzę z zakresu bezpieczeństwa wewnętrznego oraz powiązanych z nim dziedzin w celu analizowania i interpretowania problemów i zjawisk poruszanych w trakcie toku studiów.

K_U03 Posiada umiejętność praktycznego wykorzystywania nabytej wiedzy w celu analizowania motywów, zachowań, działań, formułowaniu hipotez oraz zapobieganiu zjawiskom i zdarzeniom występującym w kontekście działalności podmiotów zaangażowanych w proces kreacji i funkcjonowania idei bezpieczeństwa wewnętrznego oraz dziedzin pokrewnych.

K_U04 Posługuje się orzecznictwem sądowym, literaturą o charakterze dogmatycznym, bazami danych, stadiami praktycznego przypadku.

K_U05 Rozwiązuje problemy (kazusy) wymagające zastosowania wiedzy specjalistycznej i interdyscyplinarnej.

K_U09 Posługuje się nabytą wiedzą w celu analizowania, interpretowania i projektowania strategii działań odnoszących się do problematyki bezpieczeństwa wewnętrznego, generowanie rozwiązań konkretnych problemów, prognozowanie ich przebiegu, rozwiązania ,przewidywania skutków planowanych i podejmowanych działań.

K_U11 Potrafi uczyć się samodzielnie w sposób ukierunkowany.

Kompetencje społeczne:

K_K01 Jest świadom konieczności stałego aktualizowania wiedzy, podnoszenia kompetencji zawodowych i osobistych z zakresu administracji bezpieczeństwa i nauk pokrewnych.

K_K04 Prawidłowo identyfikuje i rozwiązuje problemy związane z wykonywaniem zawodu.

K_K06 Myśli i działa w sposób przedsiębiorczy.

Sposób zaliczenia: zaliczenie z oceną

Forma zaliczenia wykładu: Frekwencja i aktywność na zajęciach

Metody dydaktyczne: wykład tradycyjny, analiza tekstów, dyskusje, wykorzystanie e-learningu

1. Aktywne logowanie się i udział w zajęciach.

2. Udział w dyskusji, odpowiedź ustna na zadawane pytania.

Ocena bdb – student zawsze aktywnie bierze udział w zajęciach, odpowiada prawidłowo na zadawane pytania, bierze udział w dyskusji, był obecny na wszystkich zajęciach

Ocena db – student zwykle aktywnie bierze udział w zajęciach, czasami błędnie odpowiada na zadawane pytania, zwykle bierze udział w dyskusji, nie był obecny tylko na jednych zajęciach

Ocena dst – student rzadko aktywnie uczestniczy w zajęciach, odpowiada prawidłowo jedynie na połowę zadanych pytań, sporadycznie bierze udział w dyskusji, nie był obecny tylko na dwóch zajęciach

Ocena ndst – student nie bierze aktywnego udziału w zajęciach, zwykle błędnie odpowiada na zadawane pytania lub na nie nie odpowiada, nie bierze udziału w dyskusji, był nieobecny na więcej niż dwóch zajęciach